Γράφει ο Άρης Τσιούνης, Κοινωνιολόγος -Επιστημολόγος: Mελέτη πάνω στον ισχύοντα εκλογικό νόμο και τις συνέπειες της εκλογικής μας συμπεριφοράς .

Γράφει ο Άρης Τσιούνης, Κοινωνιολόγος -Επιστημολόγος

Το άρθρο αυτό γράφτηκε             

·         Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον ισχύοντα εκλογικό νόμο και να φέρουμε στην επιφάνεια «λεπτομέρειες» του εκλογικού συστήματος με βάση το οποίο θα ψηφίσουμε.

·         Για να διαπιστώσουμε μέσα και από την αλήθεια των αριθμών, τους λόγους  για τους οποίους  είναι υποχρέωσή μας να πάρουμε ενεργά μέρος  στις εκλογές.

Από τη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ αντιγράψαμε πολλά για τον ισχύοντα εκλογικό νόμο και το εκλογικό σύστημα και τα παραθέτουμε στις 2 πρώτες σελίδες. Τα παραδείγματα σ’ αυτές είναι δικά μας όπως και όλη η ανάλυση στις υπόλοιπες σελίδες.

ΙΣΧΥΩΝ ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ

Για τις εθνικές εκλογές του 2012 ισχύει ο εκλογικός νόμος 3231/2004 με την τροποποίηση 3636/2008, οπότε το δώρο του πρώτου κόμματος από 40 γίνεται 50 έδρες. Έτσι, οι έδρες που κατανέμονται με βάση το ποσοστό των κομμάτων είναι 250 αντί για 260, και άρα το θεωρητικό ελάχιστο ποσοστό για να πετύχει κάποιο κόμμα βέβαιη αυτοδυναμία από 42.7% (111/260) των εγκύρων, μετατρέπεται σε 40.4% (101/250).

---

Ο ισχύων εκλογικός νόμος που ρυθμίζει το εκλογικό σύστημα είναι ο νόμος 3231/2004 περί εκλογής βουλευτών. Την πρωτοβουλία γι' αυτόν είχε ο Κώστας Σκανδαλίδης ως υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης της τελευταίας κυβέρνησης Σημίτη.

Ο νόμος 3231 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 11 Φεβρουαρίου 2004, αλλά δεν ίσχυσε στις εκλογές του Μαρτίου του 2004. 

Αυτό οφείλεται στην πρόβλεψη του άρθρου 54 §1 του Συντάγματος μετά την αναθεώρησή του το 2001: οι εκλογικοί νόμοι ισχύουν από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός εάν ψηφισθούν από τα 2/3 των βουλευτών, οπότε ισχύουν από τις επόμενες.  Ο συγκεκριμένος νόμος δε συγκέντρωσε τέτοια πλειοψηφία, αφού ψηφίσθηκε μόνο από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και τον ανεξάρτητο Στ. Μάνο - η ΝΔ τον καταψήφισε ως υπέρμετρα αναλογικό, το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός ως μη αναλογικό. Σημειώνεται ότι η νομοθεσία περί εκλογής βουλευτών περιλαμβάνεται σε πληθώρα νόμων, οι οποίοι βρίσκονται κωδικοποιημένοι σε ενιαίο κείμενο, που περιλαμβάνεται στο Π.Δ. 26/2012 (ΦΕΚ 57 Α΄/15 Μαρτίου 2012).

Ο νόμος 3636/2008, μετά από νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργού Εσωτερικών  Π.Παυλόπουλου, τροποποίησε τον 3231/2004, παραχωρώντας στο πρώτο κόμμα 50 επιπλέον έδρες, δηλαδή 10 περισσότερες σε σχέση με το νόμο του 2004.

 Επίσης δυσχέρανε ιδιαίτερα τις προεκλογικές συνεργασίες κομμάτων, καθότι η επιπλέον παραχώρηση των 50 εδρών σε συνασπισμό συνεργαζόμενων κομμάτων προς διευκόλυνση σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης λαμβάνει χώρα μόνο αν ο μέσος όρος της δύναμης των κομμάτων που τον απαρτίζουν είναι μεγαλύτερος από τη δύναμη του αυτοτελούς κόμματος που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο αριθμό έγκυρων ψήφων. Μέσος όρος θεωρείται το πηλίκο του ποσοστού που έλαβε ο ανωτέρω συνασπισμός προς τον αριθμό των κομμάτων που τον αποτελούν.                                                                                                                                         

Αν για παράδειγμα κατεβούν μαζί ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ και ο συνασπισμός των κομμάτων αυτών  έχει συνολική δύναμη 35%  τότε μέσος όρος καθενός κόμματος είναι το 17,5%.                                                  

 Έτσι,  αν το αυτοτελές κόμμα ΝΔ πάρει 18%, στο τελευταίο θα δοθούν οι επιπλέον 50 έδρες.                           

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυσή μας, ας δούμε πρώτα το ισχύον εκλογικό σύστημα.                                                                                                                                                                     

ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Σύμφωνα με το ισχύον εκλογικό σύστημα, για να εισέλθει ένας συνδυασμός ή ένας μεμονωμένος υποψήφιος στη Βουλή, πρέπει να έχει συγκεντρώσει τουλάχιστον 3% των εγκύρων ψήφων πανελλαδικά. Στα έγκυρα δε συμπεριλαμβάνονται τα λευκά ψηφοδέλτια.

Αν για παράδειγμα δώσουν 8.000.000 πολίτες έγκυρη ψήφο, θα πρέπει το κόμμα ή ο μεμονωμένος υποψήφιος να λάβει τουλάχιστον 240.000 ψήφους (=8.000.000 x 3%), προκειμένου να λάβει μέρος στην κατανομή των εδρών. Αν όμως, από τα 8.000.000 πολιτών οι 100.000 ρίξουν άκυρο και άλλες 400.000 λευκό τότε ως έγκυρα θεωρούνται τα υπόλοιπα 7.500.000 ψηφοδέλτια και το κόμμα ή ο μεμονωμένος υποψήφιος θα πρέπει να λάβει 225.000 ψήφους (=7.500.000 x 3%), προκειμένου να λάβει μέρος στην κατανομή των εδρών.                                                                                                                                                                     

Ο νόμος 3231/2004 εισάγει κατά τα λοιπά νέο σύστημα κατανομής των κοινοβουλευτικών εδρών σε όσους ξεπεράσουν αυτό το ποσοστό. Ως έγκυρες ψήφοι λογίζονται οι ψήφοι οι οποίες δεν είναι άκυρες (σημαδεμένες, μουντζουρωμένες, φάκελος χωρίς ψηφοδέλτιο κλπ.) ή λευκές.                                                                                                                                                                

Ο αποκλεισμός των λευκών από τις έγκυρες ψήφους έγινε με μεταγενέστερο ερμηνευτικό νόμο, τον ν. 3434/2006, παρόλο που το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο με την 12/2005 απόφασή του είχε κρίνει κατά πλειοψηφία (6 προς 5) ότι η αντίστοιχη ρύθμιση του προηγούμενου νόμου ήταν αντισυνταγματική. Το δικαστήριο είχε κρίνει ότι η λευκή ψήφος διακρίνεται από την άκυρη και αποτελεί ενάσκηση του εκλογικού δικαιώματος, γι' αυτό και θα πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψιν. Οι διατάξεις που ορίζουν ότι το εκλογικό μέτρο ευρίσκεται χωρίς να συμπεριληφθούν οι λευκές ψήφοι «θίγουν τον πυρήνα της λαϊκής κυριαρχίας και την ισότητα της ψήφου και είναι αντίθετες προς τις [...] συνταγματικές διατάξεις». Η απόφαση αυτή πάντως ανέτρεπε προηγούμενες αποφάσεις τόσο του ίδιου του ΑΕΔ όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, με τις οποίες η μη προσμέτρηση των λευκών κατά την εξεύρεση του εκλογικού μέτρου είχε κριθεί σύμφωνη με το Σύνταγμα.

Πιο συγκεκριμένα ο παρών εκλογικός νόμος προβλέπει τα εξής:

·         Για να εισέλθει ένας συνδυασμός (κόμμα, συνασπισμός κομμάτων ή μεμονωμένος υποψήφιος) στο Κοινοβούλιο, πρέπει να λάβει ποσοστό τουλάχιστον 3% επί των εγκύρων ψηφοδελτίων της επικράτειας (Άρθρο 5 του νόμου). Στα έγκυρα δε συμπεριλαμβάνονται τα λευκά ψηφοδέλτια.

·         Οι  250 από τις 300 έδρες διανέμονται βάσει απλής αναλογικής, με εκλογικό μέτρο το κλάσμα {άθροισμα ψήφων όσων ξεπέρασαν το 3%}/250. Για να καθορισθεί ο αριθμός των εδρών που λαμβάνει κάθε συνδυασμός, γίνεται η διαίρεση {ψήφοι συνδυασμού}/{εκλογικό μέτρο}, με το πηλίκο στρογγυλοποιημένο στον προηγούμενο ακέραιο (πχ εάν προκύπτει 95,9 ο συνδυασμός κερδίζει 95 έδρες). Εάν στο τέλος της διανομής μένουν αδιάθετες έδρες λόγω των στρογγυλοποιήσεων, αυτές παραχωρούνται στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα από την παραπάνω διαίρεση. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό κατανέμονται και οι έδρες των βουλευτών επικρατείας.

·         Οι υπόλοιπες 50 έδρες παραχωρούνται στον πρώτο συνδυασμό, ανεξάρτητα από το ποσοστό του ή τη διαφορά του από το δεύτερο. Η διάταξη αυτή, η οποία είναι στοιχείο πλειοψηφικού συστήματος, έγινε με το αιτιολογικό ότι επιτρέπει τη δημιουργία σταθερής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Έτσι, για να αποκτήσει ένα κόμμα την απόλυτη πλειοψηφία των 151 εδρών στο Κοινοβούλιο, δεδομένου ότι είναι πρώτο σε ψήφους και θα εισπράξει τις 50 έδρες, πρέπει να πάρει τουλάχιστον άλλες 101 από τις 250 έδρες που κατανέμονται με την απλή αναλογική. Άρα χρειάζεται ένα ποσοστό 40.4% (101/250) επί του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων των κομμάτων που δικαιούνται έδρες, δηλαδή των κομμάτων που έχουν ποσοστό μεγαλύτερο από το όριο του 3%. Έτσι, όσο το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που βρίσκονται κάτω από το 3% αυξάνεται, τόσο μειώνεται το ποσοστό που απαιτείται να λάβει το πρώτο κόμμα, ώστε να αποκτήσει αυτοδυναμία.

Υποσχεθήκαμε στην προηγούμενη ενότητα να αναλύσουμε τα πράγματα αφού προηγουμένως παρουσιάσουμε το εκλογικό σύστημα. Μπορούμε τώρα να συνεχίσουμε από εκεί που είχαμε μείνει.

… «Αν για παράδειγμα κατεβούν μαζί ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ και ο συνασπισμός των κομμάτων αυτών  έχει συνολική δύναμη 35%  τότε μέσος όρος καθενός κόμματος είναι το 17,5%.                                                   Έτσι,  αν το αυτοτελές κόμμα π.χ. ΝΔ πάρει 18%, στο τελευταίο θα δοθούν οι επιπλέον 50 έδρες».                             

Αν, πάλι, κατεβούν μαζί ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ (και βάλτε εσείς δυο ακόμη αριστερά κόμματα) δηλαδή η …πολυπόθητη ενότητα της αριστεράς!  και η ΝΔ βγει πρώτο  αυτοτελές κόμμα με 18%,  θα πρέπει η …Ενωμένη Αριστερά να πάρει συνολικά 90,05% για να κερδίσει αυτή το δώρο των 50 εδρών (ώστε να είναι 90,05% / 5 = 18,01%  ο μέσος όρος κάθε κόμματος αυτού του συνασπισμού), πράγμα άτοπο διότι… 18%  + 90,05% = 118,05% !!                                                                              

---  Γενικότερα, προκύπτει από την μαθηματική ανάλυση ότι:                                                                                                                                                      

Ένας εκλογικός συνασπισμός κομμάτων για να κερδίσει 151 έδρες, θα πρέπει

·         ή  να πάρει ποσοστό τόσες φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό του πρώτου αυτοτελούς κόμματος από τα αντίπαλα όσος και ο αριθμός των κομμάτων που απαρτίζουν αυτόν τον συνασπισμό  και ταυτόχρονα, το άθροισμα των ποσοστών όλων μαζί των αντιπάλων του κομμάτων που πέρασαν το όριο του 3%, να μην είναι μεγαλύτερο από μιάμιση φορά του δικού του ποσοστού, πλην μία τουλάχιστον, ψήφο

·           ή αν δεν πάρει ποσοστό τόσες φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό του πρώτου αυτοτελούς κόμματος από τα αντίπαλα όσος και ο αριθμός των κομμάτων που τον απαρτίζουν, να έχει τουλάχιστον, ποσοστό μιάμιση φορά μεγαλύτερο από το άθροισμα των ποσοστών όλων μαζί των αντιπάλων του κομμάτων που πέρασαν το όριο του 3% συν μία τουλάχιστον, ψήφο επιπλέον.

Είναι λοιπόν προτιμότερο, αντί της δημιουργίας εκλογικού συνασπισμού κομμάτων, να επιλεγεί ένα από αυτά για να υπερψηφιστεί από μεγάλο πλήθος πολιτών ώστε να αναδειχτεί αυτό ως πρώτο κόμμα, να πάρει το πριμ των 50 εδρών και σε συνεργασία με τα υπόλοιπα κόμματα του -τελικά- μη δημιουργηθέντος  εκλογικού συνασπισμού, να σχηματίσουν κυβέρνηση.                                                                

Αυτός είναι κατά τη γνώμη μου και ένας από τους λόγους που οι μνημονιακές, οι κρυπτομνημονιακές και κάποιες δήθεν αντιμνημονιακές (αλλά ταυτόχρονα αντιδημοκρατικές ακροδεξιές) δυνάμεις όχι μόνο δεν συσπειρώνονται ομαδοποιημένες μεταξύ τους σε ενιαίους κομματικούς εκλογικούς συνασπισμούς, αλλά αντίθετα, κατεβαίνουν στις εκλογές  «πολυδιασπασμένες»  (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Κατσέλη, Κουβέλης, Μπακογιάννη, Χρ.Αυγή, ΛΑΟΣ, Οικολόγοι κτλ) , φροντίζοντας όμως, να έχουν εξασφαλισμένη την πρωτιά για μία από αυτές (στις σημερινές συνθήκες η ΝΔ).                                                                              

Δύο άλλοι λόγοι που καθίσταται δυσκολότερος ο σχηματισμός ριζοσπαστικής αντιμνημονιακής κυβέρνησης λόγω της ύπαρξης πολλών μικρών συνδυασμών,                                                                                λόγοι που ισχύουν -αυτή τη φορά- και για τον χώρο των αντιμνημονιακών ή έτσι αυτοαποκαλούμενων, δυνάμεων, είναι                                                                                                                                                  

α) Η δημιουργία πολλών εναλλακτικών, ανώδυνων για την οικονομικοπολιτική ολιγαρχία, λύσεων «αμορτισέρ». Δηλαδή αποσβεστήρες κραδασμών από τη λαϊκή οργή και μαξιλάρια εκτόνωσης της λαϊκής δυσαρέσκειας.                                                                                                                                    

β) Η προσπάθεια ιδεολογικοπολιτικής σύγχυσης των ανθρώπων που θέλουν να εκφράσουν και εκλογικά την αντίδρασή τους και την αντίθεσή τους, με το να τους εμφανίζεται ένα πλήθος «εναλλακτικών» επιλογών μέσα από «όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου» (κατά την προσφιλή έκφραση ενός εκλιπόντος πλέον, ηγέτη της Αριστεράς).                                                                                                                               

Διότι με βάση αυτόν τον εκλογικό νόμο, ισχύει πάντα εκείνο που είπαμε στην προηγούμενη ενότητα:   «όσο το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που βρίσκονται κάτω από το 3% αυξάνεται, τόσο μειώνεται το ποσοστό που απαιτείται να λάβει το πρώτο κόμμα, ώστε να αποκτήσει αυτοδυναμία».

                                                                                                                         

  Παράδειγμα εφαρμογής

Στη συνέχεια, παραθέτουμε αριθμητικό παράδειγμα σχετικά με το πώς θα μπορούσε να εφαρμοσθεί ο Ν. 3231 στις εθνικές εκλογές του 2012.                                                                                                                       

Υποθέτουμε ότι οι πολιτικοί σχηματισμοί που αναφέρονται στο παράδειγμά μας  «ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1», θα πάρουν τον αριθμό ψήφων που αναγράφονται στην πρώτη στήλη («ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ»). Συλλέξαμε στοιχεία από 26 δημοσκοπήσεις που δημοσιεύτηκαν και από άλλες 9 που δεν δημοσιεύτηκαν αλλά μας τα παραχώρησαν δυο καλοί φίλοι που δουλεύουν σε  γνωστές δημοσκοπικές εταιρείες. Όπου χρειάστηκε, κάναμε αποαναγωγή των αποτελεσμάτων και στη συνέχεια συνθέσαμε τα δεδομένα με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπυκνώνονται σε ένα και μόνο αριθμητικό αποτέλεσμα για κάθε συνδυασμό, στρογγυλοποιημένο, για μεγαλύτερη ευκολία στους αριθμητικούς υπολογισμούς των υπόλοιπων στηλών.                           

Έτσι κι αλλιώς, δεν έχουμε στόχο να καταδείξουμε κάποια αντικειμενική εκλογική δυναμική των κομμάτων. Γι αυτό και μικρή σημασία έχει αν τελικά ο αριθμός των ψήφων μεταξύ  ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ δεν θα είναι περίπου ίσος ή μεταξύ Χρυσής Αυγής και Οικολόγων Πράσινων αποδειχτεί αντίστροφος στο τελικό αποτέλεσμα (όταν γίνουν εκλογές) ή αν οι ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ξεπεράσουν την  ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ κτλ.                                                                                                                                                                                    

Ο σκοπός μας είναι να δείξουμε με αριθμητικά στοιχεία, βασισμένα σε μια κατά το δυνατόν πλησιέστερη προς την έως τώρα εκλογική διάθεση των πολιτών, τα εξής:                                                                                                                                 

α) Ότι το ποσοστό ενός συνδυασμού έχει αντιστρόφως ανάλογη σχέση προς τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων. Συνεπώς, όσο αυξάνεται η αποχή, ο αριθμός των άκυρων ψηφοδελτίων και -πιθανότατα αντισυνταγματικώς-  των λευκών (καθότι λογίζονται από τον ισχύοντα εκλογικό νόμο ως μη έγκυρα και καταχωρούνται με τα άκυρα), τόσο μεγαλώνει το ποσοστό κάθε κόμματος.

β) Ότι σε κάθε εκλογικό σύστημα -πλην της απλής αναλογικής- που υπάρχουν όρια εισόδου, πριμοδοτήσεις πρώτου ή και δεύτερου συνδυασμού κτλ. έχει πολλές φορές κρίσιμη σημασία αυτή η τεχνητή διόγκωση των ποσοστών, γιατί μόνο τα κόμματα ή το κόμμα που πριμοδοτείται, επωφελούνται στην πράξη.                                                                                                                  

[ Εξήγηση:  Σύμφωνα με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, ο πρώτος σε ψήφους συνδυασμός λαμβάνει ως πριμοδότηση 50 επιπλέον έδρες από όσες θα δικαιούτο και το ποσοστό που απαιτείται για να συμπληρώσει 151 έδρες, εξαρτάται από το άθροισμα των ποσοστών όλων εκείνων των συνδυασμών που δεν κατάφεραν να φτάσουν το 3%.                                                                                                                     

Ισχύει δε, ύστερα από υπολογισμούς, ότι για κάθε 1% των συνδυασμών που δεν κατάφεραν να φτάσουν το 3% και να μπουν στη Βουλή, το απαιτούμενο ποσοστό που απαιτείται για να συμπληρώσει 151 έδρες ο πρώτος σε ψήφους συνδυασμός, πέφτει κατά 0,4%!                                                Ενώ αν το ποσοστό των συνδυασμών που δεν κατάφεραν να φτάσουν το 3%  είναι 0%, δηλαδή αν όλα τα κόμματα εκλέξουν βουλευτές, απαιτείται ο πρώτος σε ψήφους συνδυασμός να πάρει τουλάχιστον 40,4%.                                                                                                                                                                    

Στις εκλογές αυτές απ ό,τι φαίνεται, κανένα κόμμα δεν πρόκειται να πάρει τόσο υψηλά ποσοστά. Μπορεί όμως, να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας με άλλο ή άλλα κόμματα.

Στην περίπτωση αυτή, για να έχουν όλοι μαζί τους απαιτούμενους 151 (τουλάχιστον) βουλευτές,  αθροίζουμε τα ποσοστά τους και ισχύει για το τελικό άθροισμα ό,τι ειπώθηκε παραπάνω για τον πρώτο σε ψήφους συνδυασμό.                                                                                                                                                             

Π.χ. το πρώτο κόμμα πήρε 22% και συμφωνεί με το δεύτερο που πήρε 18% (άρα συνολικά και τα δυο μαζί 40%)  να σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας. Θα πρέπει να έχουν και τα δυο μαζί, τουλάχιστον 151 βουλευτές. Θα τους έχουν, αν το άθροισμα των ποσοστών των συνδυασμών που δεν κατάφεραν να μπουν στη Βουλή είναι 1% (διότι 40,4% - 0,4% = 40%).                                                               

Αν το άθροισμα των ποσοστών των συνδυασμών που δεν μπήκαν στη Βουλή είναι 2%,                          τότε απαιτείται να έχουν 40,4% - 0.8% =39,6% τα δυο πρώτα κόμματα.                                                                  

Αν το άθροισμα των ποσοστών των συνδυασμών που δεν κατάφεραν να μπουν στη Βουλή είναι 3%, απαιτείται να έχουν 40,4% - 1,2% = 39,2%   τα δυο πρώτα κόμματα…                                                            

….Αν το άθροισμα των ποσοστών των συνδυασμών που δεν μπήκαν στη Βουλή είναι  6%,                             τότε τα δυο πρώτα κόμματα απαιτείται να έχουν 40,4% - 2,4% = 38% κ.ο.κ. ]

Ας δούμε το πρώτο αριθμητικό παράδειγμα.                                                                                                                            

(Με κόκκινο μελάνι, το ποσοστό με το οποίο περνά το κατώφλι του 3% κάθε συνδυασμός και αρχίζει να παίρνει έδρες).                                                                                                                                                  

---  Επειδή οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους ήταν ήδη 9.897.626 στις εθνικές εκλογές το 2004 και στη συνέχεια 9.921.150 στις εθνικές εκλογές το 2007 και 9.933.385 στις εθνικές εκλογές το 2009, θεωρήσαμε σωστό -στη δεύτερη στήλη «ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ»- να θέσουμε ως βασικό σώμα εγγεγραμμένων για τις εθνικές εκλογές, τον αριθμό των 10.000.000 ψηφοφόρων (βολεύει και στους υπολογισμούς!). Η στήλη αυτή εμφανίζει τα πραγματικά ποσοστά κάθε εκλογικού συνδυασμού, δηλαδή αυτά που θα έπαιρνε αν όλοι οι  εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους πήγαιναν να ψηφίσουν και έριχναν όλοι έγκυρα ψηφοδέλτια στις κάλπες.    

---  Παρατηρείστε, κοιτώντας τα ποσοστά της μιας στήλης μετά την άλλη πώς, από ένα αρχικό 15% + 9% = 24% ΝΔ και ΠΑΣΟΚ καταφέρνουν να φτάσουν στο πολυπόθητο 40%! Κι αυτό, ενώ ούτε μία επιπλέον ψήφο δεν χρειάστηκε να πάρουν! Σε τί το οφείλουν; Μα φυσικά στο γεγονός ότι από τα 10.000.000 εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους αρκετοί δεν πήγαν να ψηφίσουν (πιθανότατα για να εκφράσουν …την αποστροφή τους στο σάπιο πολιτικό σύστημα) και αρκετοί από όσους πήγαν έριξαν λευκό ή άκυρο, (πιθανότατα για να τους …τιμωρήσουν)! Αν πάντως, ήμουν εγώ ένας από τους υποψήφιους κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους του κατεστημένου της πολιτικοοικονομικής ολιγαρχίας, θα ήθελα πολύ να με …τιμωρούν πάντα με αυτόν τον τρόπο (και μόνο με αυτόν τον τρόπο) οι πολίτες!                                                                                                                                   

---  Παρατηρείστε επίσης πώς, το ένα μετά το άλλο, περνούν το κατώφλι του 3% καθώς μειώνεται ο αριθμών των έγκυρων ψηφοδελτίων, ο ΛΑ.Ο.Σ  «ΥΠΟΘΕΣΗ Β», οι ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ «ΥΠΟΘΕΣΗ Γ», η ΔΗ.ΣΥ «ΥΠΟΘΕΣΗ Δ» , ώσπου στο τέλος καταφέρνουμε με τα πολλά λευκά, άκυρα και την επαναστατικότατη αποχή μας, να μπουν στη Βουλή και οι ναζιστές…

  

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

---  Η ΝΔ δεν έχει αυτοδυναμία σε καμία περίπτωση.

---  Το άθροισμα των ποσοστών ΝΔ και ΠΑΣΟΚ δεν επαρκεί εάν «ΥΠΟΘΕΣΗ Α» ψηφίσουν έγκυρα (δηλαδή ούτε λευκό ούτε άκυρο, αλλά μόνο κάποιον από τους συνδυασμούς), 8.000.000 ψηφοφόροι:                                                                                                                                                                                18,75% + 11,25% =30%.

---  Το ίδιο συμβαίνει και εάν «ΥΠΟΘΕΣΗ Β» ψηφίσουν έγκυρα 7.500.000 ψηφοφόροι:                                           20% + 12% =32%                                                                                                                                                                        -ούτε και μια ενδεχόμενη συμβολή του ΛΑΟΣ βοηθά:  20% + 12% + 3,07% =35,07%.

---  Από την «ΥΠΟΘΕΣΗ Γ»  (7.000.000 έγκυρα ψηφοδέλτια) και μετά,  αρχίζουμε να έχουμε πρόβλημα:    21,43% + 12,86% =34,29% για ΝΔ και ΠΑΣΟΚ                                                                                                                     και μια ενδεχόμενη συμμετοχή είτε του ΛΑΟΣ (3,29%) είτε των ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ (3,14%)                                                                                    δίνει κατά πάσα πιθανότητα κυβέρνηση  με 37,58% ή 37,43% αντίστοιχα.                                                                                                                           Ενώ αν συμμετάσχουν και οι 4 μαζί, παίρνουν 21,43% + 12,86% + 3,29% + 3,14% =40.72%                                        και σχηματίζουν κυβέρνηση με 158 βουλευτές, τουλάχιστον.

---  Στην «ΥΠΟΘΕΣΗ Δ»  (6.500.000 έγκυρα ψηφοδέλτια),  ΝΔ και ΠΑΣΟΚ παίρνουν                                                  23,08% + 13,85% = 36,93%                                                                                                                                                 και υπό προϋποθέσεις σχηματίζουν κυβέρνηση…

Ή μάλλον, σίγουρα σχηματίζουν!

Γιατί με τα πολλά λευκά και άκυρα και με την «επαναστατική» τους αποχή                                                        (πώς αλλιώς  πέσαμε στα 6.500.000 έγκυρων;)  κάποιοι πολίτες «έκαναν μάγκα»  την Δημ, Συμμαχία του 2%, ανεβάζοντας το ποσοστό της στο 3,08% και προσφέροντάς της 8 έδρες.

Οπότε, η… σωστή(!) πρόσθεση είναι                                                                                                                                      23,08% + 13,85% + 3,08% =40,01%                                                                                                                                         και…  σχηματισμός τρικομματικής κυβέρνησης.

---  Για την  «ΥΠΟΘΕΣΗ Ε» δεν χρειάζεται να συζητήσουμε πολύ.                                                                             Πρώτον,  μ π ή κ ε   κ α ι   η   Χ Ρ Υ Σ Η  Α Υ Γ Η                                                                                                                                              Δεύτερον, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ =40% ...

                                                                                                                                                                                                                                        

Στο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1 o αριθμός των ψήφων κάθε αναγραφόμενου κόμματος παρέμενε ίδιος παρά το γεγονός ότι από «ΥΠΟΘΕΣΗ» σε «ΥΠΟΘΕΣΗ» μειωνόταν ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων, δηλαδή αυξανόταν η αποχή ή/και τα λευκά ή/και τα άκυρα.  Αυτό μπορούσε να γίνει διότι δεν εμφανίζονταν όλοι οι συνδυασμοί και το άθροισμα των ψήφων των εμφανιζόμενων συνδυασμών ήταν αρκετά μικρό ώστε δικαιολογείται μαθηματικώς το φαινόμενο αυτό.

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματική εκλογική διαδικασία όταν αυξάνεται η αποχή ή/και τα λευκά ή/και τα άκυρα; Κάποιος την πληρώνει. Από κάποιους συνδυασμούς γίνεται αυτή η διαρροή.

Ή αν το θέλετε με πιο πραγματικούς όρους, κάποιοι συνδυασμοί που ενδεχομένως θα ψηφίζονταν από εκείνους τους πολίτες που τελικά απείχαν ή έριξαν λευκό ή άκυρο, δεν θα ψηφιστούν και αυτών και μόνο αυτών των συνδυασμών, μειώνεται ο αριθμός των ψήφων, τα ποσοστά και έδρες τους.                                                                                                                                            

                     

Γι’αυτό, στο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2 θα είμαστε περισσότερο επικεντρωμένοι στην ουσία του προβλήματος. Δεν μας ενδιαφέρει καθόλου τι ποσοστό και πόσες ψήφους θα πάρει κάθε ένα ξεχωριστά από τα διάφορα αντιμνημονιακά κόμματα και κινήματα αλλά τι αποτέλεσμα θα έχει μία αυξανόμενη επίδραση των απόψεων που είναι υπέρ του λευκού, του άκυρου και της αποχής, στους πολίτες που ανήκουν στην κατηγορία των αντιμνημονιακών, την ημέρα των εκλογών και πιο συγκεκριμένα:                                                                                                                                                                                     

α) Στην κοινοβουλευτική τους εκπροσώπηση συνολικά και συνεπώς, στην πιθανότητα αποτροπής σχηματισμού μνημονιακής κυβέρνησης.                                                                                                                        

β) Στην κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του θεωρητικά πρώτου κόμματος (επιλέξαμε τη ΝΔ λόγω των δημοσκοπικών της αποτελεσμάτων) και συνεπώς, στην πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης εκ μέρους του.

γ) Στην κοινοβουλευτική εκπροσώπηση καθενός από τα άλλα κόμματα και πώς αυξάνεται η πιθανότητα συμμετοχής καθενός από αυτά στο σχηματισμό κυβέρνησης με το πρώτο κόμμα.

δ) Στην συμπλήρωση των δύο συμπερασμάτων που εξήχθησαν από την ανάλυση του προηγούμενου παραδείγματος:    

 Ότι δηλαδή, σε κάθε εκλογικό σύστημα -πλην της απλής αναλογικής- όπου υπάρχουν όρια εισόδου, πριμοδοτήσεις πρώτου ή και δεύτερου συνδυασμού κτλ. έχει πολλές φορές κρίσιμη σημασία αυτή η τεχνητή διόγκωση των ποσοστών, γιατί μόνο τα κόμματα ή το κόμμα που πριμοδοτείται, επωφελούνται στην πράξη.

Και ότι το ποσοστό ενός συνδυασμού έχει αντιστρόφως ανάλογη σχέση προς τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων. Συνεπώς, όσο αυξάνεται η αποχή, ο αριθμός των άκυρων ψηφοδελτίων και -πιθανότατα αντισυνταγματικώς- και των λευκών (καθότι λογίζονται από τον ισχύοντα εκλογικό νόμο ως μη έγκυρα και καταχωρούνται με τα άκυρα), τόσο μεγαλώνει το ποσοστό κάθε κόμματος.  Πλην εκείνου ή εκείνων των συνδυασμών που ενδεχομένως θα ψηφίζονταν αλλά τελικά δεν θα ψηφιστούν.                                                                                                                                                                                                                                                            ΣΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2 μελετάμε το αποτέλεσμα στη διακύμανση των ποσοστών και στην κατανομή των εδρών που επιφέρει στους εκλογικούς συνδυασμούς, η μείωση του αριθμού των έγκυρων ψηφοδελτίων. Δημιουργήσαμε 4 σενάρια: εάν τα έγκυρα ψηφοδέλτια είναι 7.500.000 «ΥΠΟΘΕΣΗ Α»,  εάν είναι 7.000.000 «ΥΠΟΘΕΣΗ Β», εάν είναι 6.500.000 «ΥΠΟΘΕΣΗ Γ» και εάν είναι 6.000.000 «ΥΠΟΘΕΣΗ Δ» και θέσαμε τον όρο, σε όλες τις περιπτώσεις η μείωση να οφείλεται στους αντιμνημονιακούς πολίτες. 

Έτσι, σε κάθε «ΥΠΟΘΕΣΗ» έπαιρνε το βάρος της μείωσης κατά 500.000,  ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων  των αντιμνημονιακών συνδυασμών που εμφανίζουμε συνολικά ως«ΑΝΤΙΜΝΗΜΟΝΙΑΚΟΙ (εντός Βουλής)» .

                                                                                                                        

---  Παρατηρήστε τι συμβαίνει στην προτελευταία γραμμή με τίτλο  «ΑΝΤΙΜΝΗΜΟΝΙΑΚΟΙ (εντός Βουλής)»:                                                                                                                                                               

Έστω  ότι το 37% των πολιτών ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Δηλαδή θα ψήφιζαν ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΞ.ΕΛΛΗΝΕΣ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ή όποιον άλλο συνδυασμό κομμάτων ή κινημάτων θα μπορούσε ενδεχομένως, να περάσει το όριο του 3% και να εκλέξει βουλευτές.                                                                     

  Αυτό όμως, θα απαιτούσε την κατάλληλη και συνεχή παρότρυνση εκ μέρους όλων των αντιμνημονιακών φορέων και προσωπικοτήτων, για την αναγκαιότητα της προσέλευσης των πολιτών στις κάλπες και την θετική (από μέρους αυτών των πολιτών) υπερψήφιση οποιουδήποτε από τους προαναφερόμενους συνδυασμούς.

Υποθέσαμε έναν τόσο μικρό αριθμό ψηφοφόρων (3.700.000 σε σύνολο 10.000.000 εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους) για να διαπιστώσετε πως ακόμη και ένας τόσο μικρός αριθμός (παρά το ότι θεωρήσαμε πως πρώτο κόμμα θα είναι η ΝΔ σε όλες τις περιπτώσεις και θα παίρνει πάντα αυτή το δώρο των 50 εδρών) επαρκεί για να μη σχηματιστεί ποτέ μνημονιακή κυβέρνηση.                                              

Με μία προϋπόθεση: να πάνε όλοι οι πολίτες αυτής της κατηγορίας να ψηφίσουν και κανείς από αυτούς να μη ρίξει άκυρο ή λευκό. 

 ---  Αυτό ακριβώς συμβαίνει στην «ΥΠΟΘΕΣΗ Α» όπου οι «ΑΝΤΙΜΝΗΜΟΝΙΑΚΟΙ» πήραν και τις 3.700.000 ψήφους, με αποτέλεσμα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ να συγκεντρώνουν κι οι τρείς μαζί μόνο 105 + 33 + 8 =146 έδρες.    

(Θεωρήσαμε ότι από τα 10.000.000 εγγεγραμμένων, τα 7.500.000 ψήφισαν κάποιον συνδυασμό. Δηλαδή, αποχή, άκυρα και λευκά μαζί, ήταν 25% . Χαμηλό ποσοστό, ικανοποιητικότατο για εκλογική διαδικασία).

Για να έχετε μια ρεαλιστική εικόνα περί του πόσοι συνήθως απέχουν, πόσα είναι συνήθως τα λευκά και πόσα τα άκυρα, παραθέτουμε τα πραγματικά νούμερα των Εθνικών Εκλογών από το1993 ως το 2009.

Άρης Τσιούνης

Κοινωνιολόγος -Επιστημολόγος