Επιμέλεια: Σπύρος Κακουριώτης
«Άνθρωποι σαν κι αυτόν δεν πεθαίνουν. Αναχωρούν απλώς για κάποιο ταξίδι ή για κάποιο μακρινό προορισμό, απ' όπου μας στέλνουν μονίμως σημάδια της διαρκούς παρουσίας τους», δήλωσε ο σκηνοθέτης Φώτος Λαμπρινός για τον Μιχρί Μπελί, τον «πρωταγωνιστή» της ταινίας του Καπετάν Κεμάλ, ο σύντροφος. Ζωντανή μαρτυρία της ιστορίας της τουρκικής αριστεράς στον αιώνα που έφυγε, ο Μ. Μπελί (1916-2011) αποτέλεσε κι ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι και της ελληνικής ιστορίας, αφού μέχρι τον σοβαρό τραυματισμό του υπηρέτησε στις τάξεις του ΔΣΕ στη Θράκη. Την εμπειρία του από τον ελληνικό εμφύλιο έχει αφηγηθεί ο ίδιος στο βιβλίο του Καπετάν Κεμάλ: Αναμνήσεις από τον ελληνικό εμφύλιο, που κυκλοφόρησε το 2009 σε μετάφραση Φραγκώς Καράογλαν από τις εκδόσεις Telos International στην Κωνσταντινούπολη. Από εκεί αναδημοσιεύουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Από το Μισισιπή στα ελληνικά βουνά
[...] Τα ζητήματα που με απασχολούσαν, σε συνδυασμό με τις μνήμες που με είχαν σημαδέψει, μετατράπηκαν σε αισθήματα φιλίας και αλληλεγγύης προς τους Έλληνες. Όταν προστέθηκε και ο θαυμασμός για τη σθεναρή αντίσταση αυτού του λαού στη γερμανική κατοχή, θέλησα να πάω ν’ αγωνιστώ στις τάξεις του δεύτερου ελληνικού αντάρτικου. Όταν Έλληνες σύντροφοι από την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη άρχισαν να ψάχνουν απεγνωσμένα έναν Τούρκο επαρκώς καταρτισμένο ώστε να μπορεί να συμβάλλει στην πολιτική δράση σ’ αυτές τις περιοχές, η επιθυμία μου έγινε πραγματικότητα και πήρα το δρόμο για τα ελληνικά βουνά.
...Φτάνοντας στα βουνά της Ελλάδας είχα ήδη δέκα χρόνια στο επαναστατικό κίνημα. Για πρώτη φορά συμμετείχα οργανωμένα στην πολιτεία του Μισισιπή, στις ΗΠΑ, μαζί με τους μαύρους. Στην πιο συντηρητική και υπανάπτυκτη πολιτεία της Αμερικής, όπου κυριαρχούν οι λευκοί ρατσιστές και οι μαύροι λιντσάρονται ακόμη και σήμερα. Ήμασταν δύο λευκοί που δουλεύαμε στο αμερικανικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο πενηνταπεντάρης Δανός Γκας Ουτ, υποδειγματικός επαναστάτης και άνθρωπος, στον οποίο χρωστάω πάρα πολλά, κι ένας Τούρκος είκοσι ενός ετών, εγώ. Όλα τα υπόλοιπα μέλη της οργάνωσης ήταν μαύροι ξυλοκόποι. Πήρα λοιπόν το βάπτισμα του πυρός στην παρανομία, ανάμεσα στους μαύρους του Νότου.
Ακολούθησε η δράση μου στο φοιτητικό κίνημα και στη συνέχεια με τους λιμενεργάτες στο Σαν Φρανσίσκο. Σαν ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος έφυγα απ’ τις ΗΠΑ, που έδειχναν αμέτοχες, και γύρισα στην Τουρκία, που αναμενόταν ανά πάσα στιγμή να μπει στον πόλεμο (με τη σκέψη ότι σε μια τέτοια στιγμή βαθιάς κρίσης, η θέση του επαναστάτη ήταν αναμφίβολα στη χώρα του). Καθώς δεν γινόταν να διασχίσω τον Ατλαντικό, ταξίδεψα κάπου 4-5 μήνες μέσω Άπω Ανατολής και έφτασα στην Τουρκία την άνοιξη του 1940. Γρήγορα αποκατέστησα επαφή με το κόμμα και, από τις αρχές του 1942, ξεκίνησα την παράνομη δουλειά ως υπεύθυνος του κόμματος μαζί με τους συντρόφους Ρεσάτ Φουάτ και Σ. Χιουσνού. Στα 1943-44 ιδρύεται στο Πανεπιστήμιο της Ισταμπούλ η αντιφασιστική Ένωση Προοδευτικής Νεολαίας. Το φθινόπωρο του 1944 ακολουθεί η σύλληψή μου και ο εγκλεισμός μου για δυο χρόνια στη φυλακή και την εξορία μαζί με πενήντα νεαρούς συντρόφους. Κατά τα τέλη του 1946 δραπετεύω στο εξωτερικό και την άνοιξη του 1947 φτάνω στα ελληνικά βουνά.
Όταν πρωτοπάτησα το πόδι μου στο ελληνικό έδαφος δεν ήξερα σχεδόν τίποτα για το αντάρτικο.
Επιστροφή στη Ροδόπη 50 χρόνια μετά
Στο παρακάτω απόσπασμα ο Μιχρί Μπελί αφηγείται τη συνάντηση με παλιούς συμπολεμιστές του στη Θράκη, κατά τη διάρκεια της πρώτης του επίσκεψης στη Θράκη μετά τον εμφύλιο, στα 1996:
Τηλεφώνησα στα γραφεία της κομματικής οργάνωσης της Κομοτηνής και ζήτησα ονομαστικά τον υπεύθυνο. Η φωνή, από την άλλη άκρη της γραμμής, με ρώτησε «ποιος τον ζητεί». «Καπετάν Κεμάλ, διοικητής τάγματος του ΔΣΕ», είπα. Έβγαλε μια κραυγή. «Ποιος, ο Κεμάλ που είχε τραυματιστεί στο λόφο; Ο Σοφιανός είμαι, απ’ τη μονάδα των σαμποτέρ. Τη μονάδα που ήταν στις διαταγές σου!» Το όνομα μου θύμιζε κάτι, αλλά δεν μπορούσα να φέρω στο μυαλό μου τη φυσιογνωμία του. Ο άνθρωπος ήξερε σε ποιο βουνό της Ροδόπης είχα τραυματιστεί. Εγώ δεν το ήξερα, κι ακόμα δεν το ξέρω...
Εξήγησα στον Σοφιανό (Μιντίδης ήταν το πραγματικό του όνομα) τι ήθελα. «Να βρεθούμε με τους παλιούς συντρόφους, να θυμηθούμε τις μέρες εκείνες, να μιλήσουμε και ν’ ανεβούμε μαζί στα βουνά της Ροδόπης, να πιούμε νερό απ’ τη Βρύση της Δημοκρατίας. Να πάμε στα χωριά».
«Ο γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής λείπει. Αλλά δεν χρειάζεται. Έλα, όποια μέρα θέλεις, να κινήσουμε όλοι μαζί», είπε.
Συμφωνήσαμε. Νωρίς το πρωί, τη μέρα που είχαμε κανονίσει, πήγα στα γραφεία της κομματικής οργάνωσης της Κομοτηνής, μαζί με τη Σεβίμ Μπελλί και τον Σουηδό Thomas Thomell. Πριν καλά-καλά μπούμε μέσα, από την πόρτα ακόμα, πέντε-έξι άτομα που ήταν μαζεμένα εκεί πετάχτηκαν με μια φωνή: «Κεμάλ! Εσύ; Τι έπαθες; Εσύ ήσουν ψηλός και λεβέντης! Έμπασες...». Ο Κεμάλ που θυμόντουσαν ήταν ένας νέος άντρας, καβάλα στ’ άλογο, με τη στολή και τ’ όπλο του. Πολύ διαφορετικός από τον άνθρωπο με τα άσπρα γένια και τα πολιτικά ρούχα που είχαν μπροστά τους. Δεν παραξενεύτηκα.
Ακολούθησαν αγκαλιές, πειράγματα, γέλια. Πανδαιμόνιο. Μιλούσαμε όλοι μαζί, «θυμάσαι τότε... θυμάσαι που...». Αγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού, συναντιόμασταν ύστερα από πενήντα χρόνια. Κάποια στιγμή τους είπα: «Μακάρι να μην είχα έρθει, να θυμόσασταν τον Κεμάλ όπως ήταν τότε», κι εκείνοι αντέδρασαν, «όχι, όχι, κι αυτός ο Κεμάλ καλοδεχούμενος είναι» –ίσως από ευγένεια, ποιος ξέρει.
[...] Είχε αρχίσει να σκοτεινιάζει, όταν αφήσαμε πίσω τους Έλληνες φίλους και πήραμε το δρόμο για την Καβάλα. Στο μυαλό μου, ποιος ξέρει γιατί, όλο στριφογύριζε η φράση «δεν υπάρχει επιστροφή». Και πάλι όμως, άξιζε τον κόπο να πατήσω για άλλη μια φορά εκείνα τα μονοπάτια, στα βουνά της Ροδόπης. Είχα δει τόσους ανθρώπους. Ήταν ευτυχία για μένα να συναντήσω, ύστερα από πενήντα χρόνια, παλιούς συμπολεμιστές, συντρόφους απ’ τη μονάδα των σαμποτέρ.
Το "Τάγμα Οθωμανών" του ΔΣΕ
Σε κάποια φάση του πολέμου, το σύνθημά μας ήταν: «Όλοι στ’ άρματα! Όλα για τη νίκη!» Αυτό σήμαινε γενική επιστράτευση στις ελεύθερες περιοχές, δηλαδή στα χωριά και τις κωμοπόλεις όπου κυριαρχούσαν οι αντάρτες. Τότε ήταν που δημιουργήθηκε το οθωμανικό τάγμα. Δεν ξέρω πώς και ποιος το είχε προτείνει, αλλά το τάγμα μας ονομάστηκε «Τάγμα Οθωμανών». Και κανείς δεν έφερε αντίρρηση. Ενώ όλοι ήμασταν υπέρ της δημοκρατίας. Εναντίον του σουλτανάτου. Ο εχθρός που πολεμούσαμε ήταν ο στρατός του βασιλικού καθεστώτος. Τ’ όνομα της κυβέρνησης που είχαμε φτιάξει ήταν Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση και του στρατού, στις τάξεις του οποίου πολεμούσαμε, Δημοκρατικός Στρατός.
Στα ελληνικά, για τη δημοκρατία και το ρεπουμπλικανικό καθεστώς χρησιμοποιείται ίδια λέξη. Μπορεί σ’ αυτό να οφείλεται και το γεγονός ότι, για εκείνους, το πέρασμα σε ρεπουμπλικανικό καθεστώς σήμαινε και την ύπαρξη δημοκρατίας, ενώ σ’ εμάς δεν εδέησε με κανέναν τρόπο να γεννηθεί η δημοκρατία υπό ρεπουμπλικανικό καθεστώς!
Πρέπει να θεωρήσει κανείς φυσιολογικό το ότι δεν είχαμε αντίρρηση για το επίθετο Οθωμανός. Δεν θα μπορούσε να ονομαστεί «Τουρκικό Τάγμα». Γιατί στο τάγμα υπήρχαν και πολλοί άλλοι εκτός από Τούρκους: Έλληνες, Γκαγκαούζοι, Πομάκοι, Βλάχοι, Τσιγγάνοι κ.λπ. Λέγοντας «Τάγμα Οθωμανών» τους καλύπταμε όλους. Έτσι, το Τάγμα Οθωμανών μάς κόλλησε και μας έμεινε.
Πηγή:www.avgi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου