Παρασκευή 19 Μαρτίου 2010

11 Μάρτη 1956

Το Μάρτη έχουμε την πιο μαύρη, ίσως, επέτειο το ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Μια επέτειο που το τωρινό ΚΚΕ αποφεύγει επιμελώς να αναφέρει. Είναι χαρακτηριστικό πως την προσπερνάει στη διακήρυξή του για τα 90 χρόνια του ΚΚΕ : «Η διαδρομή του ΚΚΕ έχει σημαδευτεί με την πάλη του να διατηρήσει την ύπαρξή του, τόσο από την επίθεση του αστικού όσο και από την υπονόμευση του οπορτουνιστικού παράγοντα. Σε αυτές συγκαταλέγονται, ως πιο σημαντικές, οι απόπειρες που έγιναν στις δεκαετίες του 1950 και 1960, καθώς και στα τέλη της δεκαετίας του 1980 έως τις αρχές του 1991. Η επίδραση του οπορτουνιστικού ρεύματος διάλυσης του ΚΚΕ στη δεκαετία του 1960 εκδηλώθηκε σε τελείως διαφορετικές συνθήκες από εκείνες του 1989-1991, αλλά με τον ίδιο στόχο. Την πρώτη φορά όχημα υπήρξε η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), που, ενώ είχε συγκροτηθεί (1951) ως συνασπισμός κομμάτων και οργανώσεων (κομμουνιστές, σοσιαλιστές κ.ά.), στην πορεία εξελίχθηκε (από μόνη της άραγε;) σε ενιαίο κόμμα. Μέσα από την ΕΔΑ και αξιοποιώντας την εκτός νόμου θέση του ΚΚΕ έδρασε υπονομευτικά τμήμα της ηγεσίας του Κόμματος, παράλληλα με τη δράση που ανέπτυξε στο εξωτερικό, όπου βρισκόταν η έδρα της ΚΕ του Κόμματος και μεγάλο μέρος της ηγεσίας του, καθώς και το Αρχείο του ΚΚΕ, ο ραδιοφωνικός σταθμός «Η Φωνή της Αλήθειας» κ.ά.»
Δεν υπήρξε ούτε Τασκένδη, ούτε επέμβαση στα εσωτερικά του ΚΚΕ, ούτε καθαίρεση του Ζαχαριάδη, ούτε οι χιλιάδες διαγραφές των μελών του, μελών και μαχητών του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ και ΔΣΕ. Και αν υπάρχουν κάποιες αναφορές στο Ριζοσπάστη για τον Ζαχαριάδη δεν αναφέρονται στην ουσία του πράγματος και καταλήγουν στον ...κομματικό πατριωτισμό, προς τόνωση προφανώς του ηθικού των μελών του!
Μάρτη του ’56, λοιπόν, πραγματοποιήθηκε η λεγόμενη «6η Ολομέλεια»  της ΚΕ του ΚΚΕ, που δεν ήταν άλλο παρά το επιστέγασμα της ωμής επέμβασης της υπό του Χρουστσώφ ηγεσίας του ΚΚΣΕ στο ΚΚΕ με το προκάλυμα της επιτροπής των 6 «αδελφών» κομμάτων (ΕΣΣΔ, Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία). Μια επέμβαση που ξεκίνησε με τα γεγονότα  της Τασκένδης και που συνάντησε την αντίδραση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κομμουνιστών είτε βρισκόταν στη προσφυγιά είτε στο εσωτερικό της χώρας και την πλήρωσαν με, εκτός από διαγραφές, φυλακίσεις και εξορίες.  
Στη Τασκένδη η κομματική οργάνωση αριθμούσε γύρω στα 7.500 μέλη από τα οποία τελικά διαγράφηκαν τα 5300! Η ιστορία βέβαια δεν ήρθε από το πουθενά. Ήταν αποτέλεσμα της λεγόμενης αποσταλινοποίησης του κομμουνιστικού κινήματος, που δεν ήταν άλλο από την αποκομμουνιστικοποίησή του. Στην Ελλάδα πήρε τη μορφή της καταδίκης του Ζαχαριάδη, των λαθών του και του κακού εσωκομματικού καθεστώτος. Αναδημοσιεύουμε εδώ ένα κείμενο από την ιστοσελίδα του ΚΚΕ(μ-λ) με κάποιες μικροαλλαγές και σε παρένθεση σχόλια δικά μας.
Το ΚΚΕ στις παραμονές της χρουστσοφικής επέμβασης
Η εξέταση της πολιτικής και της δράσης του ΚΚΕ από την εποχή της ίδρυσής του το 1918 ώς τις παραμονές της χρουστσοφικής επέμβασης στα 1956, οδηγεί στο συμπέρασμα πως το ΚΚΕ δε μπόρεσε να γίνει ένα πραγματικά μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα, ένα αληθινά επαναστατικό κόμμα του προλεταριάτου, ικανό να συνδέει τη γενική αλήθεια του μαρξισμού-λενινισμού με τη συγκεκριμένη επαναστατική πρακτική στην Ελλάδα, ένα κόμμα πού να διαθέτει μια επαναστατική πολιτική γραμμή, μια επαναστατική οργάνωση, μια επαναστατική καθοδήγηση και πάνω στη βάση αυτή ανάλογους δεσμούς με τις πλατιές μάζες των εργαζομένων και, πρώτα-πρώτα με την εργατική τάξη. Με εξαίρεση την περίοδο 1931-1936, όταν έγινε μια προσπάθεια σε σωστή -αν και μονόπλευρη- κατεύθυνση, πού είχε ορισμένα θετικά αποτελέσματα, σ' όλα τα άλλα χρόνια της ζωής και της ύπαρξής του το ΚΚΕ κυριαρχούνταν από τον οπορτουνισμό στην πολιτική του και τις αλληλοδιάδοχες κρίσεις των καθοδηγήσεων του, ενώ ο αντικομματικός φραξιονισμός δεν έπαψε να κατατρώει τα θεμέλια της ίδιας της ύπαρξής του.
Παρ' όλα αυτά, η επαναστατική εξέλιξη δεν ανακόπηκε στο ΚΚΕ. Η εξέταση όλης της Ιστορίας του ΚΚΕ οδηγεί επίσης στο συμπέρασμα πώς, παρά τον οπορτουνισμό και τα λάθη των καθοδηγήσεων του, μέσα στο Κόμμα είχε αναπτυχθεί μια ισχυρή επαναστατική βάση, πού την αποτελούσε η υγιής μερίδα των μελών και στελεχών του -κύρια κατώτερων και μεσαίων. Οι κομμουνιστές αυτοί διέθεταν το ισχυρό όπλο της πίστης στην υπόθεση του κομμουνισμού και της επανάστασης. πού το ‘χαν αποχτήσει και ακονίσει μέσα σε σκληρούς ταξικούς αγώνες στο βουνό στην παρανομία, στις φυλακές και στις εξορίες. Το επαναστατικό τους πνεύμα τούς οδήγησε πάντα σωστά και σ' όλες τις κρίσιμες καμπές του ΚΚΕ ήρθαν σε αντίθεση με τις οπορτουνιστικές καθοδηγήσεις του και την πολιτική τους. Στη διάρκεια της χιτλερικής κατοχής ήταν ενάντια στην πολιτική του Λιβάνου και της Καζέρτας, υπέρ μιας προετοιμασίας για τη σύγκρουση με τους Άγγλους και τον αποφασιστικό αγώνα για την εξουσία. Στην πορεία του Δεκέμβρη, υπέρ της ολοκληρωτικής αναμέτρησης με τον αγγλικό ιμπεριαλισμό και ενάντια στη Βάρκιζα. Στη μεταβαρκιζιανή περίοδο, υπέρ του γρήγορου και αποφασιστικού ξετυλίγματος του ένοπλου αγώνα και ενάντια στην πολιτική των ταλαντεύσεων και του συμβιβασμού με τους αγγλοαμερικάνους και την αντίδραση. Αυτοί αποτελούσαν την «επαναστατική ψυχή» του ΚΚΕ και διατηρούσαν άσβεστη την επαναστατική του φλόγα, Ήταν πάντα με το λαό, πλάι του, επικεφαλής του. Οι ένοπλοι αγώνες, στα χρόνια της γερμανοφασιστικής κατοχής και στην περίοδο 1946-1949, δεν οδήγησαν σε νίκη. εξαιτίας της οπορτουνιστικής πολιτικής των καθοδηγήσεων του ΚΚΕ, αλλά ο λαός γνώρισε τους κομμουνιστές σαν τους πρωτοπόρους και ατρόμητους μαχητές της υπόθεσης του, τους είδε να πολεμούν παλικαρίσια με τ’ όπλο στο χέρι για τη λευτεριά και την προκοπή του τόπου, να πέφτουν ηρωικά και με το κεφάλι ψηλά μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα των κατακτητών και των μοναρχοφασιστών. Και γι' αυτό δέθηκε μαζί τους με ακατάλυτους δεσμούς.
Στις παραμονές της επέμβασης το ΚΚΕ διαβρωμένο από τον οπορτουνισμό ιδεολογικά-πολιτικά-οργανωτικά, ήταν "έτοιμο" να δεχτεί το ρεβιζιονισμό (αναθεωρητισμό) χρουτστοφικού τύπου. Μέσα στους κόλπους του όμως είχαν ξεπεταχτεί και ήταν επίσης έτοιμες οι δυνάμεις εκείνες πού θα απόκρουαν την επέμβαση και θα συνέχιζαν τον επαναστατικό αγώνα κάτω από τις σημαίες του μαρξισμού-λενινισμού και του κομμουνισμού.
Η εισβολή του σύγχρονου ρεβιζιονισμού στο ΚΚΕ
Ύστερα από το θάνατο του Στάλιν, στην καθοδήγηση του ΚΚΣΕ και του σοβιετικού κράτους επιβλήθηκε φραξιονιστικά η αντικομματική ομάδα Ν. Χρουστσόφ πού με το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ το Φλεβάρη του '56, πρόβαλε ανοιχτά μια αντεπαναστατική ρεβιζιονιστική πλατφόρμα και δημιούργησε τη βάση για την ανάπτυξη του σύγχρονου ρεβιζιονισμού.
Για να υποτάξει το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα στη ρεβιζιονιστική πολιτική της, οι χρουστσοφικοί κατέφυγαν σε κάθε λογής μηχανορραφίες και σε ωμές επεμβάσεις στα εσωτερικά των κομμουνιστικών κομμάτων διαφόρων χωρών. Τέτοια ήταν η δράση της και σε σχέση με το ΚΚΕ.
Αμέσως ύστερα από το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ, πραγματοποιήθηκε μια, χωρίς προηγούμενο στην ιστορία των σχέσεων ανάμεσα σε κομμουνιστικά κόμματα, αληθινά πραξικοπηματική επέμβαση στα εσωτερικά του ΚΚΕ. Εκμεταλλευόμενη το κύρος του ΚΚΣΕ και χρησιμοποιώντας τη δύναμη της κρατικής εξουσίας πού διέθετε, η χρουστσοφική ηγεσία, αφού παραμέρισε τα νόμιμα όργανα του ΚΚΕ, συγκρότησε μια «επιτροπή» με τη συμμετοχή εκπροσώπων πέντε κομμουνιστικών κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης, πού βρίσκονταν κάτω από τον πλήρη έλεγχό της, και εκπροσώπων του ΚΚΣΕ τη λεγόμενη «επιτροπή Κουουσίνεν-Ντέζ», και προχώρησε, το Μάρτη του 1956, στην οργάνωση μιας παρασυναγωγής οπορτουνιστών που ονομάστηκε «6η πλατιά, ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚΕ». Σκοπός αυτής της παρασυναγωγής ήταν να επιβληθεί στο ΚΚΕ η αντεπαναστατική γραμμή του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ και να «αναδειχτεί» μια "καθοδήγηση" υπάκουη, πρόθυμη να εφαρμόζει πειθήνια και τυφλά τις εντολές της. Η σύνθεση της παρασυναγωγής εγγυούνταν την επιτυχία αυτού του σκοπού. Πραγματικά, σύμφωνα με τις επίσημες ομολογίες στελεχών των μετέπειτα ΚΚΕ και ΚΚΕ(εσ.), στην περιβόητη «6η ολομέλεια της ΚΕ» πήραν μέρος όλα τα μέλη της ΚΕ που είχαν καθαιρεθεί ή και διαγραφεί από μέλη του Κόμματος από το 1945 και ύστερα για οπορτουνιστική και φραξιονιστική δράση, καθώς επίσης «σημαντικός αριθμός στελεχών» πού προηγούμενα, για παρόμοιους λόγους. είχαν υποστεί ανάλογες κομματικές κυρώσεις. Όλοι αυτοί, εντελώς «φυσιολογικά πια, αφού αποκατέστησαν πρώτα τους εαυτούς τους και αυτοανακηρύχτηκαν «θύματα διωγμών» και «ήρωες», υιοθέτησαν τη ρεβιζιονιστική «στροφή» του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ και, σύμφωνα με τις εντολές των χρουστσοφικών, «ανέδειξαν» μια «καθοδήγηση με επικεφαλής τους Κολιγιάννη-Παρτσαλίδη. (Ηγεσίες που τις διαδέχτηκαν μετά τη διάσπασή τους το ’68 οι Φλωράκης – Κύρκος.)
Σύμφωνα με το πρότυπο της αντιμαρξιστικής-αντιλενινιστικής γενικής γραμμής του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ, η διορισμένη καθοδηγητική κλίκα Κολιγιάννη-Παρτσαλίδη επεξεργάστηκε τη δική της αντιμαρξιστική-αντιλενινιστική γενική γραμμή για το ΚΚΕ. Στο βασικό της περιεχόμενο αυτή η γραμμή προβλήθηκε με την «6η πλατιά ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ» το Μάρτη του '56. Συγκεκριμενοποιήθηκε, όμως, και πήρε τη μομφή μιας συστηματοποιημένης, οπορτουνιστικής-αντεπαναστατικής πλατφόρμας, με τις αποφάσεις της 7ης ολομέλειας (Φλεβάρης '57) και της 8ης ολομέλειας (Γενάρης '58) της ΚΕ και αργότερα με τις αποφάσεις του 8ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ (1961) του ρεβιζιονιστικού κόμματος.
Με την πλατφόρμα που πρόβαλαν, προσπάθησαν πρώτα να περιορίσουν τις προοπτικές του προλεταριακού κινήματος, να μετατρέψουν το ΚΚΕ από κόμμα της προλεταριακής επανάστασης σε «κόμμα της εθνικοδημοκρατικής αλλαγής» και ύστερα, μέσα από διάφορες θεωρίες για «βαθμιαίο ξήλωμα της αμερικανοκρατίας και στο όνομα διαφόρων κάθε φορά δήθεν σταδίων, πού αυτοί επινοούσαν, έφτασαν στην ουσιαστική άρνηση του αντιαμερικανικού-αντινατοϊκού-αντιιμπεριαλιστικού αγώνα και προσανατόλισαν το λαϊκό κίνημα στην επιδίωξη μιας «δημοκρατικοποίησης» του υπάρχοντος συστήματος της αμερικανοκρατίας. Σε πλήρη αρμονία με την άρνηση των επαναστατικών σκοπών του κινήματος, οι ρεβιζιονιστές πρόβαλαν τη θεωρία για τη «δυνατότητα ειρηνικού κοινοβουλευτικού περάσματος στην αλλαγή». Αυτή η θεωρία καλλιεργούσε αυταπάτες και στη πραγματικότητα αφόπλιζε τις λαϊκές δυνάμεις μπροστά στην αναπόφευκτη χρήση αντεπαναστατικής βίας από τη πλευρά των κυρίαρχων τάξεων, έσπερνε το λεγκαλισμό και το πνεύμα της προσαρμογής στην αστική νομιμότητα. Στη θεωρία αυτή του «ειρηνικού περάσματος», που διέβρωνε τους επαναστάτες και διαμόρφωνε σοσιαλδημοκράτες εκφράστηκε με τον πιο καθαρό τρόπο ο ρεβιζιονισμός, δηλαδή η αναθεώρηση, η άρνηση του επαναστατικού χαρακτήρα και των επαναστατικών σκοπών του ΚΚΕ.
Η θεωρία του «ειρηνικού κοινοβουλευτικού περάσματος» αρνούνταν την πραγματοποίηση της επανάστασης με τον επαναστατικό ταξικό αγώνα των μαζών και καλλιεργούσε την ιδέα της επίτευξης μιας αλλαγής στη βάση της συνεργασίας με τα αστικά κόμματα και το αστικό κράτος, δηλαδή στη βάση της «συνεργασίας των τάξεων». Ακριβώς γι’ αυτό, ο προσανατολισμός για «ειρηνικό πέρασμα» συνδυάστηκε με την ουσιαστική άρνηση της εξωκοινοβουλευτικής πάλης των μαζών και την αποκλειστική προσήλωση στον κοινοβουλευτισμό». Στην πραγματικότητα, όλες οι εξωκοινοβουλευτικές δραστηριότητες έπρεπε απλώς να υπηρετούν τους κοινοβουλευτικούς συνδυασμούς των αστοποιημένων ρεβιζιονιστών βουλευτών. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, ήταν εντελώς αναπόφευκτο η άρνηση του ρόλου της εργατικής τάξης σαν ανεξάρτητης πολιτικής δύναμης με πρωτοποριακή αποστολή και η βαθμιαία υποταγή του αριστερού κινήματος στην ηγεσία λεγόμενης "φιλελεύθερης" αστικής τάξης. (Απότοκος αυτών των θεωριών είναι και οι πολιτικές που ακολουθούν οι σημερινές διάδοχες των προηγούμενων ηγεσίες των ΚΚΕ και ΣΥΝ. Οι θεωρίες περί σταδίων που παλιότερα εκφραζόταν με την «πραγματική αλλαγή – δημοκρατία του λαού – σοσιαλισμός» και με το σύνθημα «αλλαγή δε γίνεται με το ΚΚΕ» και τη σημερινή «λαϊκή οικονομία και λαϊκή εξουσία» από τη μια και τις λογικές των «δημοκρατικών δυνάμεων» και των «αριστερών διακυβερνήσεων» από την άλλη.)
Αντί να στηριχτούν στην εργατική τάξη και στις άλλες εργαζόμενες μάζες και να οργανώσουν αποφασιστικά τον ταξικό αγώνα τους ενάντια στην αμερικανοκρατία και την υποτέλεια, οι ρεβιζιονιστές κυριεύτηκαν από την ηττοπάθεια και συνθηκολογώντας μπροστά στην πίεση του εχθρού άρχισαν, ολοένα και περισσότερο, να στηρίζουν τις ελπίδες τους για μια «αλλαγή» στην ΕΚ (ή στο ΠΑΣΟΚ αργότερα). Προχωρώντας στο δρόμο αυτό, κατέληξαν να γίνουν απλοί νεροκουβαλητές της παπανδρεϊκής πολιτικής.
Αφού οι ρεβιζιονιστές αρνήθηκαν την επανάσταση, την επαναστατική ταξική πάλη και προσαρμόστηκαν στην επιδίωξη ορισμένων μεταρρυθμίσεων του ισχύοντος συστήματος με τον «ειρηνικό κοινοβουλευτικό δρόμο» και τη συνεργασία των τάξεων, ήταν επόμενο να φτάσουν ως την άρνηση του ίδιου του κόμματος και πρώτα-πρώτα των παράνομων οργανώσεών του. Ο οπορτουνισμός της κλίκας Κολιγιάννη-Παρτσαλίδη εκφράστηκε στον οργανωτικό τομέα με απροκάλυπτο λικβινταρισμό. Χωρίς πολλά προσχήματα, η 8η ολομέλεια της ΚΕ των ρεβιζιονιστών (1958) πήρε την απόφαση για τη διάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα. Οι ρεβιζιονιστές δεν ήθελαν ένα όργανο της επανάστασης, το παράνομο Κόμμα, αλλά έναν «εκλογικό μηχανισμό» για τις ανάγκες της «κοινοβουλευτικής πάλης, σύμφωνα με το υπόδειγμα των κομμάτων στης Β' Διεθνούς. Γι' αυτό διέλυσαν τις παράνομες οργανώσεις κι έστειλαν τους κομμουνιστές στη «νόμιμη δουλειά», στην ΕΔΑ. Με την απόφαση για τη διάλυση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ στην Ελλάδα, η ρεβιζιονιστική κλίκα ήθελε να προσφέρει στην αμερικανοκρατία και στην υποτέλεια μια απόδειξη ότι ξέκοψε απ το παρελθόν, «αρνείται τη βία», "γίνεται δημοκρατική» και «νομοταγής», για να πετύχει έτσι την «κανονική» και νόμιμη» ένταξη της στο ισχύον σύστημα. (Κάτι που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, παρά τα συμπεράσματα που υποτίθεται ότι έβγαλε το ΚΚΕ με το τελευταίο του συνέδριο)
Υ.Γ. Εδώ θα κάνω μια προσωπική παρέμβαση. Όντας για κάμποσα χρόνια μέλος του ΚΚΕ ελάχιστα ως τίποτα γνώριζα για την Τασκένδη και την 6η "ολομέλεια". Υπήρχε  διάχυτο ένα κλίμα υπονούμενων για αυτή τη περίοδο χωρίς να λέγεται κάτι συγκεκριμένο και μια προσπάθεια όσοι επιμέναμε να το ψάχνουμε να προσπαθούν να μας νουθετήσουν με απαντήσεις του τύπου "όσο ζουν οι πρωταγωνιστές δεν είναι εύκολο να βγει η ιστορία". Αυτό το στήριζαν στο ότι στο τότε ιστορικό τμήμα της ΚΕ συμμετείχε ο Μπαρτζιώτας από τη μια και Ρούσης από την άλλη. Ο πρώτος διαγραφείς ως ζαχαριαδικός το '56 επανήλθε στο ΚΚΕ το '77 "μετανειωμένος" ο δεύτερος από τους ακραιφνείς αντιζαχαριαδικούς ως το τέλος. Ακόμη και τώρα τα δοκίμια ιστορίας του ΚΚΕ σταματούν στο '49, ακόμη το ψάχνει το σημερινό ΚΚΕ "επιστημονικά" μιας και οι πρωταγωνιστές δεν ζουν πια! Θα μπορούσα να πω κι άλλα για άσχημες και υποτιμητικές συμπεριφορές απέναντι σε "σταλινικούς" αγωνιστές της αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού που επανήλθαν στο ΚΚΕ μετά το '74 νομίζοντας ότι κάτι αλλάζει με τον "αμέτοχο" στα τότε γεγονότα Φλωράκη, για το πόσο μου έκανε εντύπωση ότι οι περισσότεροι από αυτούς (ξανα)αποχώρησαν το '92 από το ΚΚΕ αναγνωρίζοντας τις αυταπάτες τους. Άνθρωποι που ποτέ δεν υπέστειλαν τη σημαία του κομμουνιστή παρά τα στραπάτσα που έφαγαν και παρά τη λάθος αντίληψη περί κομματικότητας και τις αυταπάτες που κουβάλαγαν. Θα μπορούσα να γράφω κάμποσα τέτοια, θα αναφερθώ σε μια συναντησή μου με ένα "σταλινικό" αντιστασιακό. Ενταγμένος στο ΚΚΕ από τη δεκαετία του '20 όταν το ρώτησα, ξαφνιασμένος σε μια συγκέντρωση το '92, πως και είσαστε τόσο πολλοί αντιστασιακοί σε μια "αντικομματική" εκδήλωση γύρισε αγανακτισμένος και μου απάντησε: "Δεν πάει άλλο!" και μου αράδιασε όλες τις κρίσεις του ΚΚΕ από τη δεκαετία του '20 και την τότε επέμβαση της Κ.Δ., τη διάλυσή του από τη δικτατορία του Μεταξά, τον μεταπολεμικό συμβιβασμό "ενώ είχαμε την εξουσία", το '53, το '56, τις μετέπειτα διώξεις του, το '68 και τις αυταπάτες μετά από αυτό, το '89 και τέλος το συμβιβασμό με τους "αναθεωρητές" στα πλαίσια του τότε ΣΥΝ! Στην αυθόρμητη ερώτησή μου "καλά τι άλλο περίμενες για να πεις δεν πάει άλλο;" έβαλε τα κλάματα και μου είπε ότι κομμουνιστής γεννήθηκε και κομμουνιστής θα πεθάνει και όσο ζει θα αγωνίζεται για την "υπόθεση του λαού" όσοι προδότες του κομμουνιστικού κινήματος και αν περάσουν, όπως και έγινε. Ήταν ένα γεγονός καθοριστικό σε μια περίοδο έντονων αμφιβολιών για την μετέπειτα προσωπική μου διαδρομή.

Δεν υπάρχουν σχόλια: