Χαιρετισμός του Προέδρου του ΣΥΝ Αλέξη Τσίπρα στην εκδήλωση του Τμήματος Πολιτισμού του ΣΥΝ για «Το παρόν και το μέλλον του ελληνικού κινηματογράφου»

Για την τρέχουσα πολιτική συγκυρία, την οικονομία και τη χθεσινή απεργία

Φαντάζομαι ότι όλοι θα αντιλαμβάνεστε, ότι η προγραμματισμένη ημερίδα του Τμήματος Πολιτισμού του ΣΥΝ γίνεται μέσα σε εξαιρετικά οξυμένες συνθήκες. Και υπό αυτή την έννοια αυτές οι συνθήκες προφανώς και θα επηρεάσουν τη συζήτησή σας. Τις ημέρες αυτές ολοκληρώνεται η πιο συντονισμένη και οργανωμένη επιχείρηση κοινωνικής κατεδάφισης που έχει δει αυτός ο τόπος από τη μεταπολίτευση και μετά. Μια επιχείρηση που απ’ ότι φαίνεται συνοδεύεται και από μια πρωτοφανή έξαρση της καταστολής. 

Ξέρετε, εγώ δε συνηθίζω και ούτε είμαι εύκολος σε πατριωτικές κορώνες. Βγάζω αλλεργία με  αυτές. Παρ’ όλα αυτά δεν αισθάνθηκα καθόλου ευχάριστα χθες, όταν η εικόνα της χώρας μας στα ΜΜΕ σε διεθνές επίπεδο ήταν από τη μια δυνάμεις των ΜΑΤ να ξυλοκοπούν το Μ.Γλέζο, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό, ένα σύμβολο λαϊκών αγώνων και αντίστασης,  και από την άλλη, την ίδια στιγμή ο Πρωθυπουργός στη συνάντησή του με τη Γερμανίδα Καγκελάριο να μπαίνει σε μια συζήτηση με τους δημοσιογράφους, εξηγώντας τους, καλοπροαίρετα βεβαίως, γιατί αγαπάμε τα νησιά μας και δεν πρόκειται να τα ξεπουλήσουμε για να σωθούμε.

 Είναι ένας συμβολισμός νομίζω, ο οποίος κανέναν από εμάς δεν κάνει να αισθάνεται ευχάριστα αυτές τις μέρες. Αυτές τις μέρες που διακυβεύονται κοινωνικές κατακτήσεις δεκαετιών, που κερδήθηκαν με θυσίες και αγώνες από τους εργαζόμενους αυτού του τόπου και παράλληλα προωθούνται θεσμικά μέτρα που θα επιφέρουν μια τεράστια κοινωνική οπισθοδρόμηση. Και θα ήθελαν να επισημάνω ότι αυτή η επίθεση δεν αφορά μόνο τη χώρα μας. Είναι μια επίθεση που αφορά συνολικά τις κοινωνίες και τους λαούς της Ευρώπης και ως εκ τούτου θα πρέπει να δούμε, να συνειδητοποιήσουμε ότι η μόνη δυνατότητα αντιστροφής αυτού του κλίματος είναι η δυνατότητα κοινωνικών αντιστάσεων σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, κυρίως όμως στη χώρα μας που αυτή τη στιγμή βρίσκεται πρώτη στο στόχαστρο των επιθέσεων των κερδοσκόπων και όλων όσων θέλουν να δουν πόσο μπορεί να αντέξει το σχοινί, πόσο μπορεί να αντέξει ένας λαός στην πίεση.

Δε νομίζω ότι έχει νόημα σήμερα να μιλήσουμε επί της ουσίας των κυβερνητικών μέτρων. Όμως έχει σημασία στην έναρξη αυτής της ημερίδας που γίνεται με άλλο στόχο να πούμε ότι μόνο με μαζική κοινωνική αντίσταση μπορεί να αντιστραφεί αυτή η εικόνα. Μόνο η μαζική κοινωνική αντίσταση μπορεί να ανατρέψει αυτούς της σημερινούς συσχετισμούς και να ματαιώσει τα σχέδια που προωθούνται. Διότι ο κόσμος στους δρόμους είναι το μοναδικό πράγμα που θέλουν να αποφύγουν τόσο το σκληρό οικονομικό λόμπι των Βρυξελλών όσο και οι πιστοί συνεργάτες του, η ελληνική κυβέρνηση. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες θέλω να απευθυνθώ με την ευκαιρία της σημερινής  ημερίδας σε εσάς, ανθρώπους του πολιτισμού, που βρίσκεστε σε αυτή την αίθουσα και σε όσους παρακολουθούν με ενδιαφέρον τη συζήτηση που θα διεξαχθεί σήμερα εδώ και να σας καλέσω να εργαστείτε για να μπει ξανά ο πολιτισμός στην πρωτοπορία των κοινωνικών αγώνων. Η κοινωνία και οι εργαζόμενοι χρειάζονται αυτή τη στιγμή τη στήριξη των ανθρώπων του πολιτισμού. Χρειάζονται το προσωπικό κύρος των καλλιτεχνικών δημιουργών. Χρειάζονται τη συστράτευση και τη διακριτή συμμετοχή τους και χρειάζονται και τη δουλειά τους. Δεν υπήρξε ποτέ πλατύ κοινωνικό μέτωπο αγώνα και αντίστασης που να μην έχει στην πρώτη γραμμή τους ανθρώπους του πολιτισμού, των τεχνών, της διανόησης. Και αν σήμερα πολλοί από τους αγώνες μας είναι αναποτελεσματικοί είναι διότι για διάφορους λόγους,  κοινωνικού κατακερματισμού, οπισθοχώρησης των ιδεών, οι άνθρωποι του πολιτισμού δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Ο καθένας μόνος του βρίσκεται σε ένα δικό του αγώνα, αλλά στην πρώτη γραμμή πλατιών κοινωνικών μετώπων έχουμε αυτή την αδυναμία. Μόνο έτσι όμως, θα μπορέσουμε να ξυπνήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες συνειδήσεις και να ενισχύσουμε το μέτωπο του αγώνα.  Κυρίως, όμως, μόνο έτσι γιατί η συμβολή των ανθρώπων του πολιτισμού είναι πολύ σημαντική ώστε να μπορέσουμε να μεταδώσουμε το μήνυμα που στέλνουν  με τον αγώνα τους οι έλληνες εργαζόμενοι στους εργαζόμενους όλης της Ευρώπης.

Για τον πολιτισμό και τον κινηματογράφο

Δεν αμφιβάλλω, λοιπόν, ότι η αποψινή συνάντηση θα είναι άμεσα επηρεασμένη από τις εξελίξεις των ημερών. Άλλωστε αυτό θα ήταν αναπόφευκτο αφού ο πολιτισμός, η πολιτιστική παραγωγή είναι στο άμεσο στόχαστρο της επίθεσης που δέχεται σήμερα η κοινωνία. Όχι μονάχα γιατί τη στιγμή που αυτό που διακυβεύεται είναι η εργασία, τα εργασιακά δικαιώματα, δημιουργούνται συνθήκες νέας φτώχειας, άρα σε αυτές τις συνθήκες θα θεωρείται πολυτέλεια το να δοθεί η απαραίτητη στήριξη στην πολιτιστική δημιουργία. Κυρίως, όμως, θα έλεγα ότι είναι στο στόχαστρο, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, διότι – επιτρέψτε μου να πω – η επικυριαρχία των νεοφιλελεύθερων ιδεών, του νεοφιλελευθερισμού δεν εδραιώθηκε πρωτίστως στο πεδίο της οικονομίας, αλλά στο πεδίο των ιδεών. Όταν απέκτησαν την ιδεολογική ηγεμονία οι αντιλήψεις του ατομικισμού, του καταναλωτισμού και όταν η πολιτιστική δημιουργία πέρασε στη σφαίρα της μαζικής εμπορικής παραγωγής και κατανάλωσης. Ο κινηματογράφος είναι το πρώτο καλλιτεχνικό προϊόν – δε μου αρέσει η έννοια προϊόν – το πρώτο είδος καλλιτεχνικής δημιουργίας που μπήκε σε αυτά τα καλούπια. Στα στενά και ασφυκτικά καλούπια της εμπορευματοποίησης και της μαζικής κατανάλωσης. Είναι όμως και για τη χώρα μας και το μόνο είδος καλλιτεχνικής δημιουργίας που αντιστέκεται. Αντιστέκεται είτε χάριν της επιμονής σπουδαίων καλλιτεχνών να παράγουν τέχνη έξω από τις κυρίαρχες καλλιτεχνικές απαιτήσεις και είναι συνήθως αυτοί που τιμάν τη χώρα μας στο εξωτερικό. Αντιστέκεται και χάριν της δυνατότητας νέων δημιουργών να μας εκπλήσσουν συνεχώς με τις δουλειές τους παρά τα φτωχά, τα πενιχρά μέσα που τους διατίθενται για να κάνουν δουλειά. Η ελληνική πολιτεία δεν έχει μέχρι σήμερα ανταποκριθεί στις ευθύνες και τις υποχρεώσεις της απέναντι στον κινηματογράφο στη χώρα μας. Παρά το γεγονός ότι σπεύδουν συνήθως οι εκάστοτε υπουργοί να φωτογραφηθούν δίπλα σε σπουδαίους έλληνες σκηνοθέτες, όταν αυτοί βραβεύονται στο εξωτερικό, παρά το γεγονός ότι ο κινηματογράφος, όταν μιλάμε για πολιτισμό, για τέχνη,  είναι πάντοτε στις πρώτες προτεραιότητες των εξαγγελιών που κάνουν όλες οι κυβερνήσεις, όλοι αυτοί που μιλούν για τον κινηματογράφο και που φωτογραφίζονται δίπλα σε σπουδαίους σκηνοθέτες αρνούνται πεισματικά να δώσουν πνοή σε ένα είδος καλλιτεχνικής δημιουργίας που  εξ αντικειμένου αποτελεί τον καθρέφτη της πολιτισμικής μας παραγωγής αλλά και την εικόνα της πολιτισμικής μας παραγωγής σε διεθνές επίπεδο.

Οι εξαγγελίες του νέου υπουργού στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης επιτρέψτε μου να πω ήταν απογοητευτικές. Ξέρετε, το χειρότερο που μπορεί να κάνει κανείς είναι να επιχειρήσει να ιδεολογικοποιήσει την ειλημμένη απόφαση της κυβέρνησης να παραδώσει και τον πολιτισμό στις ορέξεις της αγοράς. Και αυτή η ιδεολογικοποίηση έχει να κάνει με το ότι μας μίλησε για την αυτονομία και την ανεξαρτησία της καλλιτεχνικής δημιουργίας από το κράτος. Λες και εμείς που αγωνιζόμαστε για να έχει πνοή αυτή η δημιουργία, για να έχει τη στήριξη και την αρωγή της πολιτείας, είμαστε κρατιστές. Δεν είναι εκεί η διαχωριστική γραμμή, ανάμεσα στους φιλελεύθερους και τους κρατιστές. Η διαχωριστική γραμμή είναι ανάμεσα στη βαρβαρότητα των νόμων της αγοράς και στη δυνατότητα να ανθίσει πολύπλευρα η πολιτιστική δημιουργία.

Εμείς υποστηρίζουμε ότι στοιχειώδης υποχρέωση και ευθύνη της πολιτείας είναι όχι να ελέγχει ασφυκτικά, αλλά να δίνει πνοή, οξυγόνο στην πολιτιστική δημιουργία. Αλλά, επιτρέψτε μου να σας πω ότι, σε μια εποχή που διακυβεύονται  στοιχειώδη δικαιώματα και κατακτήσεις, όπως το δικαίωμα στην εργασία, στην κοινωνική ασφάλιση, στην κοινωνική  προστασία, πρέπει να κατανοήσουμε ότι δε μπορεί να μιλάμε απλά – όπως κάναμε έως τώρα – για οικονομική και κοινωνική κρίση, αλλά για μια βαθιά πολιτισμική κρίση. Δε βιώνουμε απλά κρίση του πολιτισμού ή κρίση της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Βιώνουμε μια βαθιά πολιτισμική κρίση. Και η κρίση του καπιταλισμού, διότι αυτό είναι αυτό που βιώνουμε σήμερα, είναι κρίση του καπιταλισμού, μας οδηγεί σε ένα κρίσιμο ιστορικό σταυροδρόμι, όπου οι επιλογές και οι ενδεχόμενες μεταλλαγές, αυτά που έρχονται μπροστά μας θα έχουν χαρακτήρα πολιτισμικό, θα είναι πολιτισμικού χαρακτήρα μεταλλαγές. Και η στάση των ανθρώπων της διανόησης, των ανθρώπων του πολιτισμού σε αυτές τις εξελίξεις θα είναι καθοριστική και κρίσιμη.

Δε θέλω να πω παραπάνω, έχω τη βεβαιότητα ότι οι εργασίες της ημερίδας αυτής θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και θα συμβάλουν στην οξυμένη συζήτηση που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα σε σχέση με τον επικείμενο νόμο για τον κινηματογράφο, που όλοι τον ακούμε αλλά δεν τον βλέπουμε και θα ήθελα να εκφράσω τη βεβαιότητα ότι το επόμενο διάστημα θα έχουμε τη δυνατότητα να ξανασυναντηθούμε, τόσο σε ημερίδες που θα αφορούν τα πολιτισμικά πράγματα του τόπου, όσο όμως και στους μεγάλους και σημαντικούς κοινωνικούς αγώνες που έρχονται  μπροστά μας, όπου η ενεργή συμμετοχή αλλά και κάθε πρωτοβουλία των ανθρώπων του πολιτισμού είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη. Είναι αναγκαία. Να είστε καλά.