Παρακινδυνευμένος βιολογικός πόλεμος κατά των κουνουπιών

Η έγκαιρη καταπολέμηση των κουνουπιών (αυτό που δεν γίνεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας) πραγματοποιείται με περιορισμό των περιοχών επώασης των αβγών τους (έλη και άλλες επιφάνειες στάσιμου νερού) και ράντισμα των υπόλοιπων περιοχών αναπαραγωγής με χημικά εντομοκτόνα, όταν το κουνούπι βρίσκεται ακόμα στο στάδιο της προνύμφης.

Ομως οι επιστήμονες διερευνούν και εναλλακτικούς τρόπους καταπολέμησης των κουνουπιών, που δε θα επιβαρύνουν το περιβάλλον με χημικά (πολύ περισσότερο με τα ισχυρά χημικά που χρησιμοποιούνται όταν τα κουνούπια έχουν μεταμορφωθεί πια σε ώριμα έντομα).

Οι μέθοδοι αυτές (εισαγωγή θηρευτών των κουνουπιών, παρέμβαση στο γενετικό τους κώδικα κ.λπ.), αν και δεν έχουν το άμεσο και ολοκληρωμένο αποτέλεσμα των χημικών εντομοκτόνων, μπορούν να οδηγήσουν στην τεράστια μείωση, έως εξάλειψη πληθυσμών κουνουπιών σε περιοχές που έχουν έντονο πρόβλημα. Οπως συμβαίνει συχνά στον καπιταλισμό, οι έρευνες αυτές γίνονται ανεξέλεγκτα, χωρίς να γνωρίζουν οι κάτοικοι για το πείραμα που γίνεται στην αυλή τους, ακόμα και μέσα στο υπνοδωμάτιό τους.

Ωφέλιμος και ανωφελής

Υπάρχουν είδη κουνουπιών που τρέφονται αποκλειστικά ή κύρια με νέκταρ λουλουδιών και κατά τη φάση της ανάπτυξής τους τρέφονται με τις προνύμφες των επιβλαβών κουνουπιών όπως ο ανωφελής, το Aedes aegypti κ.ά. Τα αρσενικά κουνούπια δεν τσιμπάνε. Αίμα ως πηγή ενέργειας και κυρίως πρωτεϊνών χρειάζονται τα θηλυκά ορισμένων ειδών, όταν πρόκειται να γεννήσουν τα αυγά τους. Ενα κουνούπι συνήθως δεν μετακινείται σε ακτίνα μεγαλύτερη των 100 μέτρων (εκτός αν το παρασύρει ο άνεμος) και αναζητεί την τροφή του στη γύρω περιοχή. Γι' αυτό, πέρα από την απαραίτητη κρατική φροντίδα για την καταπολέμηση αυτών των εντόμων, σε επίπεδο νοικοκυριού δεν πρέπει να παραμελούνται μικρές επιφάνειες στάσιμου νερού μέσα ή κοντά στο σπίτι.

Τα κουνούπια μολύνουν τους ανθρώπους και τα άλλα ζώα που τσιμπούν με τη μεταφορά ιών και άλλων μικροβίων στην κυκλοφορία του αίματος του θύματος, μέσω του σάλιου που χύνουν αμέσως μετά το τσίμπημα. Τα κουνούπια προσλαμβάνουν τους ιούς και τα άλλα παθογόνα από το μολυσμένο αίμα που ρουφούν, όμως δεν ασθενούν τα ίδια, παρά μόνο διατηρούν τον ιό ως το επόμενο τσίμπημα που πιθανότατα θα γίνει σε άλλον, υγιή ξενιστή. Το πεπτικό τους σύστημα έχει εξελιχτεί έτσι, ώστε να συμπυκνώνει το αίμα και να διατηρεί το συμπύκνωμα μέσα στο στομάχι σε διαφορετικό σάκο, απ' ό,τι διατηρεί ποσότητα νέκταρ, που αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας για το έντομο.

Το σάλιο των κουνουπιών έχει περίπου 30 ουσίες, από τις οποίες αρκετές έχουν αντιθρομβωτικό χαρακτήρα απέναντι σε όλους τους παράγοντες πήξης του αίματος, ώστε να αποφευχθεί η απόφραξη του στοματικού εξαρτήματος μέσω του οποίου κάνουν την αναρρόφηση της τροφής τους. Μερικές, όμως, από τις ουσίες, λειτουργούν ως ανοσοκατασταλτικά, ώστε να αποφευχθεί τυχόν επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος προς το ξένο σώμα που τρύπησε το δέρμα. Οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι αυτές οι ουσίες διευκολύνουν τα παθογόνα να διαφύγουν την επίθεση του ανοσοποιητικού τα πρώτα λεπτά μετά την είσοδό τους στον ξενιστή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως με τον ιό του Δυτικού Νείλου, η πρωτογενής μόλυνση του κουνουπιού γίνεται από πτηνά, στα οποία αναπτύσσεται ο ιός σε μεγάλη πυκνότητα και δευτερογενώς το κουνούπι μολύνει τον άνθρωπο και τα άλλα θηλαστικά που θα τύχει να τσιμπήσει.

Ανεξέλεγκτα πειράματα με τα γονίδια

Μια μέθοδος που δοκιμάζεται στο Μεξικό με απώτερο στόχο την καταπολέμηση του Δάγγειου πυρετού, που μεταδίδεται από το τοπικό είδος κουνουπιού, το Aedes aegypti, θα μπορούσε να αποκληθεί και γενοκτονία μέσω ζευγαρώματος! Ο Δάγγειος είναι μια ασθένεια των υποτροπικών και τροπικών περιοχών και οφείλεται σε τέσσερις συγγενικούς ιούς, που μολύνουν περίπου 100 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο, προκαλώντας συμπτώματα που μοιάζουν με της γρίπης, μέχρι εσωτερική αιμορραγία και θάνατο. Δεν υπάρχει θεραπεία και γι' αυτό όλες οι προσπάθειες επικεντρώνονται στην πρόληψη, δηλαδή στην εξόντωση των κουνουπιών ή την αποφυγή του τσιμπήματός τους.

Αμερικανοί επιστήμονες πρόσθεσαν γονίδια στο A. aegypti που εμποδίζουν την ανάπτυξη των πτητικών μυών στα θηλυκά του είδους. Οταν ένα γενετικά τροποποιημένο κουνούπι ζευγαρώσει με ένα μη τροποποιημένο θηλυκό από το γενικό πληθυσμό της περιοχής, τότε κληρονομεί τα ειδικά γονίδια στους απογόνους του. Τα θηλυκά που γεννιόνται δεν επιζούν για πολύ. Οταν βγουν από το στάδιο της νύμφης στέκονται ακίνητα στην επιφάνεια του νερού. Αντίθετα τα αρσενικά συνεχίζουν τον κύκλο, γονιμοποιώντας τα εναπομένοντα θηλυκά του άγριου πληθυσμού. Μετά από μερικές γενιές δεν υπάρχουν πια θηλυκά και ο πληθυσμός των κουνουπιών καταρρέει.

Πρόκειται για την πρώτη φορά που κατασκευάζεται γενετικά τροποποιημένος οργανισμός, ώστε να εξοντωθεί ένας τοπικός πληθυσμός κουνουπιών φορέων κάποιας ασθένειας. Τι θα γίνει, αν υπάρξουν ανεπιθύμητες παρενέργειες; Διεθνής νομοθεσία που να ελέγχει τέτοιου είδους δοκιμές και πειράματα εκτός εργαστηρίου, δεν υπάρχει. Οι επιστήμονες και οι βιοτεχνολογικές εταιρείες πίσω απ' αυτούς μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, ακόμα και ανεξέλεγκτες απελευθερώσεις τροποποιημένων οργανισμών σε αναπτυσσόμενες χώρες, χωρίς καμιά προειδοποίηση των κατοίκων ή αίτηση για την άδειά τους, όπως έγινε ήδη από τη βρετανική Οξιτεκ στα νησιά Κέιμαν, στη Μαλαισία και τη Βραζιλία.

Αλλά και να υπήρχε νομοθεσία, να τους προειδοποιούσαν και να ζητούσαν την άδειά τους, η απόφαση των κατοίκων δε θα ήταν πραγματικά ελεύθερη, όπως δεν μπορεί ποτέ να είναι ελεύθερη η απόφαση του πεινασμένου και του καταπιεσμένου, πέρα από την απόφαση που αποτινάσσει το ίδιο το εκμεταλλευτικό καθεστώς.

ΠΗΓΗ-WWW.RIZOSPASTIS.GR

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»