Σοσιαλισμός - κομμουνισμός και χειραφέτηση της γυναίκας
 |
Γι' αυτά τα ζητήματα δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από έργα του Β.Ι. Λένιν, η συμβολή του οποίου ήταν καθοριστική για να ανοίξει ο δρόμος της κατάκτησης της ισοτιμίας της γυναίκας στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού - κομμουνισμού, καθώς και από τησυνομιλία της Κ. Τσέτκιν με τον Λένιν.
ΛΟΓΟΣ ΣΤΟ Ι ΠΑΝΡΩΣΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΡΙΩΝ. 19 ΝΟΕΜΒΡΗ 1918
«Συντρόφισσες, από μια ορισμένη άποψη το συνέδριο του γυναικείου τμήματος της προλεταριακής στρατιάς έχει ιδιαίτερα σοβαρή σημασία, επειδή σε όλες τις χώρες οι γυναίκες είναι εκείνες που έμπαιναν πιο δύσκολα στο κίνημα. Δεν μπορεί να γίνει η σοσιαλιστική επανάσταση, αν δεν πάρει μέρος σ' αυτή σε σημαντικό βαθμό το μεγάλο τμήμα των εργαζόμενων γυναικών.
«Συντρόφισσες, από μια ορισμένη άποψη το συνέδριο του γυναικείου τμήματος της προλεταριακής στρατιάς έχει ιδιαίτερα σοβαρή σημασία, επειδή σε όλες τις χώρες οι γυναίκες είναι εκείνες που έμπαιναν πιο δύσκολα στο κίνημα. Δεν μπορεί να γίνει η σοσιαλιστική επανάσταση, αν δεν πάρει μέρος σ' αυτή σε σημαντικό βαθμό το μεγάλο τμήμα των εργαζόμενων γυναικών.
 |
Το καθήκον της Σοβιετικής Δημοκρατίας είναι πρώτα πρώτα να καταργήσει όλους τους περιορισμούς των δικαιωμάτων των γυναικών. Η Σοβιετική εξουσία εξάλειψε ολότελα την πηγή της αστικής βρωμιάς, εξουθένωσης, ταπείνωσης - τη διαδικασία του διαζυγίου.
Σε λίγο κλείνει ένας χρόνος από τότε που ισχύει μια απόλυτα ελεύθερη νομοθεσία σχετικά με το διαζύγιο. Εκδώσαμε διάταγμα που κατάργησε τη διάκριση ανάμεσα στο νόμιμο και μη νόμιμο παιδί και μια σειρά πολιτικούς περιορισμούς. Πουθενά δεν πραγματοποιήθηκαν τόσο ολοκληρωμένα η ισότητα και η ελευθερία των εργαζομένων γυναικών.
Ξέρουμε πως όλο το βάρος των απαρχαιωμένων κανόνων πέφτει στους ώμους της γυναίκας της εργατικής τάξης.
Για πρώτη φορά στην ιστορία ο νόμος μας ακύρωσε καθετί που στερούσε από τις γυναίκες τα δικαιώματα. Μα η ουσία του ζητήματος δεν είναι ο νόμος. Στις πόλεις και στα βιομηχανικά κέντρα της χώρας μας ο νόμος αυτός για την πλήρη ελευθερία του γάμου πιάνει γερές ρίζες, ενώ στο χωριό μένει συνήθως στα χαρτιά. Εκεί και σήμερα επικρατεί ο εκκλησιαστικός γάμος. Αυτό οφείλεται στην επιρροή των παπάδων. Η καταπολέμηση του κακού αυτού είναι πιο δύσκολη από την καταπολέμηση της παλιάς νομοθεσίας.
 |
Η θέση της γυναίκας ήταν ως τώρα τέτοια που να χαρακτηρίζεται κατάσταση σκλαβιάς· η γυναίκα είναι πνιγμένη στις δουλειές του σπιτιού και μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να την απαλλάξει από την κατάσταση αυτή. Μόνο όταν περάσουμε από τα μικρά νοικοκυριά στο συλλογικό νοικοκυριό και στην κοινή καλλιέργεια της γης, μόνο τότε θα ολοκληρωθεί η απελευθέρωση και το ξεσκλάβωμα των γυναικών. Είναι δύσκολο καθήκον, τώρα όμως που σχηματίζονται οι Επιτροπές φτωχολογιάς, πλησιάζει ο καιρός που θα αρχίσει να δυναμώνει η σοσιαλιστική επανάσταση.
Μόλις τώρα οργανώνεται το φτωχό κομμάτι του πληθυσμού της υπαίθρου, και μέσα σ' αυτές, μέσα στις οργανώσεις της φτωχολογιάς ο σοσιαλισμός αποκτά στερεή βάση.
 |
Η σημερινή επανάσταση στηρίζεται στο χωριό, και εδώ βρίσκεται η σημασία και η δύναμή της. Η πείρα όλων των απελευθερωτικών κινημάτων έχει δείξει πως η επιτυχία της επανάστασης εξαρτάται από το βαθμό συμμετοχής των γυναικών σ' αυτή. Η Σοβιετική εξουσία κάνει το παν για να μπορέσει η γυναίκα να κάνει ανεξάρτητα την προλεταριακή σοσιαλιστική δουλειά της...».
Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 37, σελ. 185, 186
ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ «Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ»
«Πάρτε τη θέση της γυναίκας. Κανένα δημοκρατικό κόμμα στον κόσμο, σε καμιά από τις προχωρημένες αστικές δημοκρατίες δεν έκανε από αυτή την άποψη μέσα σε ολόκληρες δεκαετίες ούτε το ένα εκατοστό από όσα κάναμε εμείς στον πρώτο κιόλας χρόνο της εξουσίας μας. Δεν αφήσαμε, με την πραγματική σημασία της λέξης, πέτρα πάνω στην πέτρα από τους αισχρούς εκείνους νόμους για την ανισοτιμία της γυναίκας, για τους περιορισμούς στα διαζύγια, για τις απαίσιες διατυπώσεις που περιβάλλανε το διαζύγιο, για τη μη αναγνώριση των εξώγαμων παιδιών, για την αναζήτηση των πατεράδων τους κτλ., νόμους που τα υπολείμματά τους είναι πάρα πολλά σε όλες τις πολιτισμένες χώρες, προς αίσχος της αστικής τάξης του καπιταλισμού. Εχουμε χιλιάδες φορές το δικαίωμα να είμαστε περήφανοι για όσα κάναμε σ' αυτό τον τομέα. Οσο πιο παστρικά όμως καθαρίζουμε το έδαφος από τη σαβούρα των παλιών αστικών νόμων και θεσμών, τόσο πιο ξεκάθαρο γίνεται για μας ότι πρόκειται μονάχα για το καθάρισμα του εδάφους πριν από την ανοικοδόμηση, όχι όμως ακόμη και για την ίδια την ανοικοδόμηση.
Η γυναίκα εξακολουθεί να είναι σκλάβα του σπιτιού, παρ' όλους τους απελευθερωτικούς νόμους, γιατί την πιέζει, την πνίγει, την αποβλακώνει, την ταπεινώνει το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, που την καρφώνει στην κουζίνα και στα παιδιά και σπαταλά την εργατική της δύναμη σε μια δουλειά μέχρι εξωφρενισμού, μη παραγωγική, τιποτένια, εκνευριστική, αποβλακωτική, βασανιστική. Η πραγματική απελευθέρωση της γυναίκας, ο πραγματικός κομμουνισμός θα αρχίσει μόνο εκεί και τότε, όπου κι όταν αρχίσει η μαζική πάλη (καθοδηγούμενη από το προλεταριάτο που κατέχει την κρατική εξουσία) ενάντια σ' αυτό το μικρό σπιτικό νοικοκυριό, ή πιο σωστά η μαζική ανασυγκρότησή του σε μεγάλο σοσιαλιστικό νοικοκυριό.
 |
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αρχίσαμε να έχουμε περισσότερα απ' αυτά τα ιδρύματα και ότι αρχίζουν να αλλάζουν το χαρακτήρα τους. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι ανάμεσα στις εργάτριες και τις αγρότισσες υπάρχουν πολύ περισσότερα οργανωτικά ταλέντα από όσα ξέρουμε, άνθρωποι δηλαδή που έχουν την ικανότητα να οργανώνουν την πρακτική δουλειά με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού εργαζόμενων και ακόμη μεγαλύτερου αριθμού καταναλωτών, χωρίς εκείνες τις άφθονες φράσεις, τις φασαρίες, τα τσακώματα, τις φλυαρίες για σχέδια, συστήματα κτλ., που από αυτά "πάσχει" μόνιμα η "διανόηση", η οποία έχει υπερβολικά μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της, ή οι πρώιμοι "κομμουνιστές". Εμείς όμως δεν περιποιούμαστε όπως πρέπει αυτά τα φιντάνια του καινούριου.
 |
(Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 39, σελ. 23-25).
ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. ΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ IV ΕΞΩΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΡΙΩΝ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ. 23 ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 1919
υντρόφισσες, με μεγάλη χαρά χαιρετίζω τη συνδιάσκεψη των εργατριών. Θα μου επιτρέψετε να μη θίξω τα θέματα και τα ζητήματα που ασφαλώς συγκινούν τώρα περισσότερο από καθετί άλλο κάθε εργάτρια και κάθε συνειδητό άνθρωπο από τις εργαζόμενες μάζες. Τα ζητήματα αυτά - τα πιο φλέγοντα - είναι το ζήτημα του ψωμιού και της πολεμικής μας κατάστασης. Οπως ξέρω όμως, απ' ό,τι γράφουν οι εφημερίδες για τις συνεδριάσεις σας, τα ζητήματα αυτά έχουν εκτεθεί εδώ εξαντλητικά από τον σ. Τρότσκι σχετικά με την πολεμική κατάσταση και από τη σ. Γιάκοβλεβα και τον σ. Σβιντέρσκι - σχετικά με το ζήτημα του ψωμιού και γι' αυτό επιτρέψτε μου να μη θίξω τα ζητήματα αυτά.
 |
Από πολύ παλιά οι εκπρόσωποι όλων των απελευθερωτικών κινημάτων στη Δυτική Ευρώπη στη διάρκεια όχι μόνο δεκαετιών, αλλά και αιώνων, πρόβαλλαν το αίτημα της κατάργησης των απαρχαιωμένων αυτών νόμων και της νομικής εξίσωσης της γυναίκας με τον άνδρα, κανένα όμως ευρωπαϊκό δημοκρατικό κράτος, καμιά από τις πρωτοπόρες Δημοκρατίες δεν κατόρθωσε να το πραγματοποιήσει, γιατί εκεί όπου υπάρχει καπιταλισμός, εκεί όπου διατηρείται η ατομική ιδιοκτησία της γης, η ατομική ιδιοκτησία στις φάμπρικες και στα εργοστάσια, εκεί όπου διατηρείται η εξουσία του κεφαλαίου, εκεί θα διατηρούνται και τα προνόμια των ανδρών. Στη Ρωσία αυτό μπόρεσε να εφαρμοστεί μόνο επειδή από τις 25 του Οχτώβρη 1917 εγκαθιδρύθηκε η εξουσία των εργατών. Η Σοβιετική εξουσία έβαλε από μιας αρχής καθήκον της να υπάρχει σαν εξουσία των εργαζόμενων, εχθρική προς οποιαδήποτε εκμετάλλευση. Εβαλε καθήκον της την εξάλειψη της δυνατότητας για τους τσιφλικάδες και τους καπιταλιστές να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους, την εξάλειψη της κυριαρχίας του κεφαλαίου. Επιδίωξη της Σοβιετικής εξουσίας ήταν να πετύχει να οργανώνουν οι εργαζόμενοι τη ζωή τους χωρίς την ατομική ιδιοκτησία της γης, χωρίς την ατομική ιδιοκτησία στις φάμπρικες και στα εργοστάσια, χωρίς την ατομική εκείνη ιδιοκτησία που παντού, σε όλο τον κόσμο, ακόμη και σε συνθήκες πλήρους πολιτικής ελευθερίας, ακόμη και στις πιο ρεπουμπλικανικές δημοκρατίες, στην πραγματικότητα οδήγησε τους εργαζόμενους σε κατάσταση αθλιότητας και μισθωτής δουλείας, και έκανε τη γυναίκα διπλή σκλάβα.
 |
Σοβιετική εξουσία, σαν εξουσία των εργαζόμενων, από τους πρώτους ήδη μήνες της ύπαρξής της, επέφερε στη νομοθεσία που αφορούσε τη γυναίκα την πιο ριζική ανατροπή. Από τους νόμους που έβαζαν τη γυναίκα σε κατάσταση υποταγής δεν έμεινε στη Σοβιετική Δημοκρατία πέτρα πάνω στην πέτρα. Μιλάω κυρίως για τους νόμους που εκμεταλλεύονταν ειδικά τη μειονεκτικότερη θέση της γυναίκας, βάζοντάς τη σε ανισότιμη και συχνά μάλιστα σε ταπεινωτική θέση, δηλαδή για τους νόμους σχετικά με το διαζύγιο και τα εξώγαμα τέκνα και σχετικά με το δικαίωμα της γυναίκας να ενάγει τον πατέρα του παιδιού για τη συντήρησή του.
Σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα πρέπει να πούμε πως η αστική νομοθεσία, ακόμη και στις πιο προηγμένες χώρες, εκμεταλλεύεται την ασθενέστερη θέση της γυναίκας, την έκανε ανισότιμη και την ταπείνωσε. Και σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα η Σοβιετική εξουσία δεν άφησε πέτρα πάνω στην πέτρα από τους παλιούς, άδικους νόμους, που ήταν ανυπόφοροι για τους εκπροσώπους της εργαζόμενης μάζας. Και τώρα, μπορούμε να πούμε περήφανα και χωρίς καμιά υπερβολή ότι, εκτός από τη Σοβιετική Ρωσία, δεν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο, όπου να υπάρχει πλήρης ισοτιμία των γυναικών και όπου η γυναίκα να μη βρίσκεται σε ταπεινωτική θέση, πράγμα που είναι εξαιρετικά αισθητό στην καθημερινή, την οικογενειακή ζωή. Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα και τα πιο σπουδαία καθήκοντά μας.
 |
υσικά, δε φτάνουν μόνο οι νόμοι, και εμείς σε καμιά περίπτωση δεν αρκούμαστε μόνο στα διατάγματα. Αλλά στον τομέα της νομοθεσίας κάναμε ό,τι οφείλαμε να κάνουμε για την εξίσωση της θέσης της γυναίκας με τη θέση του άνδρα, και με το δίκιο μας μπορούμε να περηφανευόμαστε γι' αυτό. Η θέση της γυναίκας στη Σοβιετική Ρωσία είναι τώρα τέτοια που να θεωρείται ιδανική σε σχέση με τη θέση της στα πιο προηγμένα κράτη. Εμείς όμως παραδεχόμαστε πως αυτό, φυσικά, δεν είναι ακόμη παρά μόνο η αρχή.
 |
Φυσικά, εδώ δεν πρόκειται για εξίσωση της γυναίκας σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα της εργασίας, τον όγκο της εργασίας, τη διάρκειά της, τους όρους δουλειάς κτλ. αλλά πρόκειται για το εξής: η γυναίκα να μην είναι καταπιεζόμενη λόγω της οικονομικής της θέσης σε διάκριση από τον άνδρα. Ξέρετε όλοι σας πως ακόμη και σε συνθήκες πλήρους ισοτιμίας εξακολουθεί στην πραγματικότητα αυτή η καταθλιπτική κατάσταση της γυναίκας, γιατί τη φορτώνουν με όλο το νοικοκυριό του σπιτιού. Αυτό το νοικοκυριό του σπιτιού στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η πιο αντιπαραγωγική, η πιο βάρβαρη και η πιο επίμοχθη δουλειά που κάνει η γυναίκα. Είναι δουλειά εντελώς τιποτένια, χωρίς κανένα περιεχόμενο που να συμβάλλει κάπως στην ανάπτυξη της γυναίκας.
πιδιώκοντας το σοσιαλιστικό ιδανικό, θέλουμε να παλέψουμε για την πλήρη πραγματοποίηση του σοσιαλισμού, και εδώ ανοίγεται για τη γυναίκα ευρύ πεδίο δράσης. Κάνουμε τώρα σοβαρές ετοιμασίες για να ξεκαθαρίσουμε το έδαφος για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, μα η ίδια η οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας θα αρχίσει μόνο όταν εμείς, αφού πετύχουμε την πλήρη ισότητα της γυναίκας, καταπιαστούμε με την καινούρια δουλειά μαζί με τη γυναίκα, που θα έχει απαλλαγεί απ' αυτή την τιποτένια αποβλακωτική και αντιπαραγωγική δουλειά. Το έργο αυτό θα απαιτήσει από μας πολλά, πάρα πολλά χρόνια.
 |
Δημιουργούμε υποδειγματικά ιδρύματα, εστίες, βρεφικούς σταθμούς που θα απαλλάξουν τη γυναίκα από το νοικοκυριό του σπιτιού. Και εδώ ακριβώς στις γυναίκες πέφτει προπαντός αυτή η δουλειά της οργάνωσης όλων αυτών των ιδρυμάτων. Πρέπει να παραδεχτούμε πως τώρα στη Ρωσία είναι πολύ λίγα τα ιδρύματα αυτά που θα βοηθούσαν τη γυναίκα να βγει από τη θέση σκλάβας του σπιτιού. Ο αριθμός τους είναι ασήμαντος και οι συνθήκες στις οποίες βρίσκεται τώρα η Σοβιετική Δημοκρατία - συνθήκες και πολεμικές και επισιτιστικές, για τις οποίες σας μίλησαν εδώ διεξοδικά οι σύντροφοι - μας εμποδίζουν σ' αυτή τη δουλειά. Πρέπει, ωστόσο, να πούμε ότι τα ιδρύματα αυτά, που απαλλάσσουν τις γυναίκες από τη θέση σκλάβας του σπιτιού εμφανίζονται παντού, όπου υπάρχει και η παραμικρότερη δυνατότητα γι' αυτό.
Λέμε πως η απελευθέρωση των εργατών πρέπει να είναι έργο των ίδιων των εργατών και ακριβώς το ίδιο και η απελευθέρωση των εργατριών πρέπει να είναι έργο των ίδιων των εργατριών. Οι ίδιες οι εργάτριες πρέπει να φροντίζουν για την ανάπτυξη αυτών των ιδρυμάτων, και η δράση αυτή της γυναίκας θα φέρει την πλήρη αλλαγή της παλιάς θέσης της στην καπιταλιστική κοινωνία.
την παλιά καπιταλιστική κοινωνία, για να ασχοληθεί κανείς με την πολιτική απαιτούνταν ειδική προπαίδευση και γι' αυτό η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική, ακόμη και στις πιο προηγμένες και ελεύθερες καπιταλιστικές χώρες, ήταν μηδαμινή. Το καθήκον μας είναι να κάνουμε την πολιτική προσιτή στην κάθε εργαζόμενη γυναίκα. Από τη στιγμή που καταργήθηκε η ατομική ιδιοκτησία της γης και των εργοστασίων και ανατράπηκε η εξουσία των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών, τα καθήκοντα της πολιτικής για την εργαζόμενη μάζα και για τις εργαζόμενες γυναίκες γίνονται απλά, σαφή και ολότελα προσιτά σε όλους. Στην καπιταλιστική κοινωνία η γυναίκα βρίσκεται σε τέτοια μειονεκτική θέση, που η συμμετοχή της στην πολιτική είναι ασήμαντη σε σύγκριση με τον άνδρα. Για να αλλάξει η κατάσταση αυτή πρέπει η εξουσία να βρίσκεται στα χέρια των εργαζόμενων, οπότε τα κύρια καθήκοντα της πολιτικής θα περιλαβαίνουν όλα τα ζητήματα που αφορούν άμεσα τις τύχες των ίδιων των εργαζόμενων.
 |
Συναντήσαμε μεγάλες δυσκολίες στην πάλη κατά των εχθρικών προς τη Σοβιετική Ρωσία δυνάμεων, που ανέλαβαν εκστρατεία εναντίον της. Μας ήταν δύσκολο να παλεύουμε και στον πολεμικό τομέα ενάντια στις δυνάμεις που κήρυξαν τον πόλεμο κατά της εξουσίας των εργαζομένων, και στον επισιτιστικό τομέα κατά των κερδοσκόπων, γιατί δεν είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των ανθρώπων, ο αριθμός των εργαζόμενων που θα προσφέρονταν να μας βοηθήσουν ολόπλευρα με την ίδια τους τη δουλειά. Και εδώ η Σοβιετική εξουσία εκτιμά όσο τίποτε άλλο τη βοήθεια της πλατιάς μάζας των εξωκομματικών εργατριών. Ας ξέρουν οι γυναίκες ότι στην παλιά αστική κοινωνία, για την πολιτική δράση απαιτούνταν ίσως πολύπλοκη προπαίδευση, και αυτό ήταν ανέφικτο για τη γυναίκα. Ενώ η Σοβιετική Δημοκρατία βάζει σαν κύριο καθήκον της πολιτικής της δράσης την πάλη ενάντια στους τσιφλικάδες, στους καπιταλιστές, στην πάλη για την εξάλειψη της εκμετάλλευσης και γι' αυτό στη Σοβιετική Δημοκρατία για τις εργάτριες ανοίγεται πεδίο πολιτικής δράσης, που θα συνίσταται στο να βοηθάει η γυναίκα με τις οργανωτικές της ικανότητες τον άνδρα.
 |
α σε ποιους τομείς η δράση της εργάτριας αποκτά πραγματική οργανωτική σημασία. Η συμμετοχή της γυναίκας είναι απαραίτητη και στην οργάνωση μεγάλων πειραματικών νοικοκυριών και στην παρακολούθησή τους, για να μην είναι η δουλειά αυτή στη χώρα μας δουλειά μεμονωμένων ανθρώπων. Το έργο αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, αν δεν πάρει μέρος σ' αυτό ένας μεγάλος αριθμός εργαζόμενων γυναικών. Και η εργάτρια μπορεί θαυμάσια να καταπιαστεί μ' αυτή τη δουλειά τόσο στην επίβλεψη της κατανομής των προϊόντων, όσο και στην επίβλεψη για την ευχερέστερη προμήθεια των προϊόντων. Το καθήκον αυτό δεν είναι καθόλου πάνω από τις δυνάμεις της εξωκομματικής εργάτριας, και παράλληλα η πραγματοποίηση αυτού του καθήκοντος θα συντελέσει πάνω απ' όλα στη στερέωση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
 |
(Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 39, σελ. 198-200 και 201 - 205).
ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ «Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ»
«Η θέση της γυναίκας δείχνει πολύ παραστατικά τη διαφορά ανάμεσα στην αστική και στη σοσιαλιστική δημοκρατία, απαντά πολύ πειστικά στο παραπάνω ερώτημα.
Στην αστική δημοκρατία (δηλ. εκεί που υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στη γη, στις φάμπρικες, στα εργοστάσια, στις μετοχές κτλ.), ας είναι και η πιο ρεπουμπλικανική δημοκρατία, η θέση της γυναίκας πουθενά στον κόσμο, σε καμιά χώρα, ακόμη και στην πιο προηγμένη δεν έγινε απόλυτα ισότιμη. Και αυτό παρά το γεγονός ότι από τον καιρό της μεγάλης γαλλικής (αστικοδημοκρατικής) επανάστασης πέρασαν πάνω από 125 χρόνια.
 |
Η αστική δημοκρατία είναι δημοκρατία πομπωδών φράσεων, πανηγυρικών λόγων, μεγαλόστομων υποσχέσεων, ηχηρών συνθημάτων για ελευθερία και ισότητα, ενώ στην πραγματικότητα αυτά συγκαλύπτουν τη σκλαβιά και την ανισοτιμία της γυναίκας, τη σκλαβιά και την ανισότητα των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων.
... Δεν μπορεί να υπάρχει, δεν υπάρχει, και ούτε θα υπάρξει πραγματική "ελευθερία", ωσότου δε λυτρωθεί η γυναίκα από τα προνόμια που ο νόμος παραχωρεί στον άνδρα, δε λυτρωθεί ο εργάτης από το ζυγό του κεφαλαίου, δε λυτρωθεί ο εργαζόμενος αγρότης από το ζυγό του καπιταλιστή, του τσιφλικά, του εμπόρου.
Μέσα σε δυο χρόνια, σε μια από τις πιο καθυστερημένες χώρες της Ευρώπης, η Σοβιετική εξουσία έκανε για την απελευθέρωση της γυναίκας, για την ισοτιμία της με το "ισχυρό" φύλο τόσα όσα δεν έκαναν μέσα σε 130 χρόνια όλες μαζί οι προηγμένες, φωτισμένες ρεπουμπλικανικές "δημοκρατίες" όλου του κόσμου.
Παιδεία, κουλτούρα, πολιτισμός, ελευθερία - όλα αυτά τα παχιά λόγια σε όλες τις καπιταλιστικές, αστικές δημοκρατίες του κόσμου συνδυάζονται με πρωτάκουστα - ποταπούς, αποκρουστικά - βρωμερούς, κτηνωδώς - βάναυσους νόμους για την ανισοτιμία της γυναίκας, όπως είναι οι νόμοι για το γάμο και το διαζύγιο, για την ανισότητα ανάμεσα στο εξώγαμο και στο "νόμιμο" παιδί, οι νόμοι που θεσπίζουν τα προνόμια του άνδρα, την ταπείνωση και τον εξευτελισμό της γυναίκας.
 |
Η Σοβιετική Δημοκρατία, Δημοκρατία των εργατών και αγροτών, σάρωσε αμέσως αυτούς τους νόμους, δεν άφησε πέτρα πάνω στην πέτρα από τα οικοδομήματα της αστικής ψευτιάς και της αστικής υποκρισίας...».
(Β.I. Λένιν, Απαντα, τόμ. 39, σελ. 285, 286, 287).
ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ - ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ
«Συντρόφισσες! Οι εκλογές στο Σοβιέτ της Μόσχας δείχνουν ότι δυναμώνουν οι θέσεις του Κόμματος των κομμουνιστών μέσα στην εργατική τάξη.
Πρέπει οι γυναίκες - εργάτριες να μετέχουν πιο δραστήρια στις εκλογές. Η Σοβιετική εξουσία είναι η πρώτη και η μοναδική στον κόσμο που εξαφάνισε ολοκληρωτικά όλους τους παλιούς, αστικούς, επαίσχυντους νόμους που βάζουν τη γυναίκα σε ανισότιμη θέση απέναντι στον άντρα, που δίνουν προνόμια στον άντρα, λ.χ. στον τομέα του δικαίου που αφορά το γάμο, ή στον τομέα των σχέσεων απέναντι στα παιδιά. Η Σοβιετική εξουσία, σαν εξουσία των εργαζομένων, είναι η πρώτη και μοναδική στον κόσμο που κατάργησε όλα τα προνόμια που πηγάζουν από την ιδιοκτησία, που είχαν διατηρηθεί στο οικογενειακό δίκαιο υπέρ του άντρα σε όλες, ακόμη και στις πιο δημοκρατικές, αστικές δημοκρατίες.
 |
Οπου δεν υπάρχουν τσιφλικάδες, καπιταλιστές, έμποροι, όπου η εξουσία των εργαζομένων χωρίς αυτούς τους εκμεταλλευτές χτίζει τη νέα ζωή, εκεί υπάρχει νομική ισοτιμία της γυναίκας με τον άντρα.
Αυτό όμως δεν είναι αρκετό.
H νομική ισοτιμία δεν είναι ακόμη ισοτιμία στη ζωή.
Στη χώρα μας πρέπει η γυναίκα - εργάτρια να πετύχει όχι μόνο τη νομική ισότητα με τον άνδρα - εργάτη, αλλά και την ισότητα στη ζωή. Για να γίνει αυτό πρέπει οι γυναίκες - εργάτριες να συμμετέχουν ολοένα και περισσότερο στη διεύθυνση των κοινωνικών επιχειρήσεων και στη διακυβέρνηση του κράτους.
Οι γυναίκες, όντας σε διευθυντικές θέσεις, θα μάθουν και θα φτάσουν γρήγορα τους άντρες.
Εκλέγετε, λοιπόν, περισσότερες γυναίκες - εργάτριες στο Σοβιέτ, τόσο κομμουνίστριες, όσο και ακομματικές. Φτάνει να είναι τίμια εργάτρια που να έχει την ικανότητα να δουλεύει θετικά και ευσυνείδητα και ας είναι ακομματική - εκλέξτε την στο Σοβιέτ της Μόσχας!
Περισσότερες γυναίκες - εργάτριες στο Σοβιέτ της Μόσχας!
Ας αποδείξει το προλεταριάτο της Μόσχας ότι είναι έτοιμο να κάνει και κάνει το παν για την πάλη ως τη νίκη, για την πάλη ενάντια στην παλιά ανισοτιμία, ενάντια στην παλιά, στην αστική ταπείνωση της γυναίκας!
 |
Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 40, σελ. 157-158
«Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΡΙΩΝ»
4 του Μάρτη 1920
«...Αλλά ακόμη και με την ισότητα (την ισότητα σύμφωνα με το νόμο, την "ισότητα" του χορτάτου με τον πεινασμένο, του ιδιοκτήτη με τον άπορο) ο καπιταλισμός δεν μπορεί να είναι συνεπής. Και μια από τις χτυπητές εκδηλώσεις αυτής της ασυνέπειας είναι η ανισοτιμία της γυναίκας απέναντι στον άντρα. Πλήρη ισοτιμία δεν έχει δώσει κανένα αστικό κράτος, ακόμη και με το πιο προοδευτικό δημοκρατικό πολίτευμα.
Ενώ η Σοβιετική Δημοκρατία της Ρωσίας σάρωσε μεμιάς όλα χωρίς εξαίρεση τα νομοθετικά ίχνη της ανισοτιμίας της γυναίκας, της εξασφάλισε μεμιάς πλήρη νομική ισότητα.
Λένε ότι το επίπεδο του πολιτισμού χαρακτηρίζεται πρώτα απ' όλα από τη νομική θέση της γυναίκας. Στο απόφθεγμα αυτό υπάρχει κόκκος μεγάλης αλήθειας. Και από την άποψη αυτή μόνο η δικτατορία του προλεταριάτου, μόνο το σοσιαλιστικό κράτος μπορούσε να πραγματοποιήσει και πραγματοποίησε ένα ανώτερο πολιτιστικό επίπεδο.
Γι' αυτό η νέα, πρωτόφαντα ισχυρή ώθηση του γυναικείου εργατικού κινήματος συνδέεται αναπόφευκτα με την ίδρυση (και εδραίωση) της πρώτης Σοβιετικής Δημοκρατίας - και πλάι μ' αυτό και σε σύνδεση μ' αυτό με την Κομμουνιστική Διεθνή.
 |
Το σοβιετικό καθεστώς όμως είναι η τελευταία αποφασιστική μάχη για την εξάλειψη των τάξεων, για την οικονομική και κοινωνική ισότητα. Η δημοκρατία, ακόμη και η δημοκρατία για τους καταπιεζόμενους από τον καπιταλισμό, περιλαβαίνοντας σ' αυτούς και το καταπιεζόμενο φύλο - δεν είναι αρκετή για μας.
Το γυναικείο εργατικό κίνημα βάζει σαν κύριο καθήκον του την πάλη για την οικονομική και κοινωνική ισοτιμία της γυναίκας, και όχι μόνο την τυπική ισοτιμία. Να τραβήξουμε τη γυναίκα στην κοινωνική-παραγωγική εργασία, να την αποσπάσουμε από τη "σκλαβιά του σπιτιού", να τη λευτερώσουμε από την υποταγή - που την αποβλακώνει και την ταπεινώνει - στο αιώνιο και αποκλειστικό περιβάλλον της κουζίνας, των παιδιών, αυτό είναι το κύριο καθήκον.
Αυτό θα είναι μια πάλη μακρόχρονη, που απαιτεί να γίνουν ριζικές αλλαγές και στην κοινωνική τεχνική και στα ήθη. Η πάλη όμως αυτή θα τελειώσει με την πλήρη νίκη του κομμουνισμού».
Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 40, σελ. 192-193
«Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΡΙΩΝ»
4 του Μάρτη 1921 «...Δεν μπορούμε όμως να τραβήξουμε τις μάζες στην πολιτική, χωρίς να τραβήξουμε σ' αυτήν και τις γυναίκες. Γιατί οι γυναίκες που εκπροσωπούν το μισό ανθρώπινο γένος, καταπιέζονται στον καπιταλισμό δυο φορές περισσότερο. Η εργάτρια και η αγρότισσα καταπιέζονται από το κεφάλαιο και επιπλέον, ακόμα και στις πιο δημοκρατικές αστικές δημοκρατίες, παραμένουν, πρώτον, ανισότιμες, γιατί ο νόμος δεν τις εξισώνει με τον άντρα· δεύτερο, κι αυτό είναι το κυριότερο, παραμένουν στην "οικιακή εργασία", "σκλάβες του σπιτιού", πνιγμένες στην πιο ασήμαντη, την πιο μαύρη κι άραχλη, την πιο βαριά κι αποβλακωτική για τον άνθρωπο δουλειά της κουζίνας και γενικά στις δουλειές του απομονωμένου οικιακού οικογενειακού νοικοκυριού.
 |
Αυτό δεν είναι παρά το πρώτο βήμα προς τη χειραφέτηση της γυναίκας. Καμιά από τις αστικές, ακόμα και τις πιο ελεύθερες δημοκρατίες, δεν τόλμησε να κάνει έστω και το πρώτο αυτό βήμα. Δεν το αποτόλμησε από το φόβο μπροστά στην "ιερή ατομική ιδιοκτησία".
Το δεύτερο και κυριότερο βήμα είναι η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στη γη και τα εργοστάσια. Ετσι και μόνο έτσι ανοίγεται ο δρόμος προς την πλήρη και πραγματική χειραφέτηση της γυναίκας, τη λύτρωση της από την "οικιακή εργασία", με το πέρασμα από το μικρό μεμονωμένο οικιακό νοικοκυριό στο μεγάλο, το κοινωνικοποιημένο.
Το πέρασμα αυτό είναι δύσκολο, γιατί εδώ πρόκειται για μετατροπή της πιο ριζωμένης, συνηθισμένης, πισωδρομικής, αποστεωμένης "τάξης πραγμάτων" (το σωστότερο θα 'τανε να πούμε της ασχήμιας και βαρβαρότητας και όχι της "τάξης πραγμάτων"). Το πέρασμα, όμως, αυτό άρχισε, η υπόθεση προχωρεί, μπήκαμε στον καινούριο δρόμο.
Και κατά τη διεθνή μέρα της εργάτριας θ' ακουστούν σ' όλες τις χώρες του κόσμου, στις αναρίθμητες συγκεντρώσεις των εργατριών χαιρετιστήρια προς τη Σοβιετική Ρωσία που άρχισε το πρωτόφαντα σκληρό και δύσκολο, όμως μεγάλο, το παγκόσμια μεγάλο και πραγματικά απελευθερωτικά έργο...».
Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 42, σελ. 368-369
Κ. ΤΣΕΤΚΙΝ: ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΛΕΝΙΝ
(ΑΠΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ)
O σύντροφος Λένιν μιλούσε συχνά μαζί μου για το γυναικείο ζήτημα. Εδινε, όπως φαίνεται, πολύ μεγάλη σημασία στο γυναικείο κίνημα, σαν ζητήματος τόσο ουσιαστικού, που αγκαλιάζει πολλές πλευρές του κινήματος των μαζών, και που μπορεί σ' ορισμένες συνθήκες να γίνει τμήμα του αποφασιστικό. Είναι αυτονόητο πως γι' αυτόν η απόλυτη κοινωνική ισοτιμία της γυναίκας ήταν βασικό γεγονός εκτός συζητήσεως για έναν κομμουνιστή.
Η πρώτη μας πολύωρη συνομιλία πάνω σ' αυτό το θέμα έγινε το φθινόπωρο του 1920 στο μεγάλο γραφείο του Λένιν στο Κρεμλίνο. Ο Λένιν καθόταν στο γραφείο του, που σκεπασμένο με χαρτιά και βιβλία μαρτυρούσε για τις ασχολίες και τις δουλειές του, αλλά δίχως την «ακαταστασία της μεγαλοφυίας».
-- Πρέπει αναμφίβολα να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό παγκόσμιο γυναικείο κίνημα πάνω σε σαφή, καθορισμένη θεωρητική βάση, άνοιξε ο Λένιν τη συζήτηση, αφού χαιρετιστήκαμε. Είναι φανερό πως χωρίς μαρξιστική θεωρία δεν μπορεί να υπάρχει καλή πράξη. Για μας τους κομμουνιστές είναι απαραίτητο και σ' αυτό το ζήτημα ένα απόλυτο ξεκαθάρισμα αρχών. Πρέπει να ξεχωρίζουμε εντελώς από τα υπόλοιπα κόμματα. Είναι αλήθεια πως το ΙΙ Συνέδριό μας της Διεθνούς δεν κατόρθωσε, δυστυχώς, να συζητήσει το γυναικείο ζήτημα, αλλά δεν μπόρεσε να πάρει μια οποιαδήποτε οριστική θέση. Το ζήτημα σκάλωσε στην επιτροπή. Αυτή πρέπει να επεξεργαστεί απόφαση, θέσεις, μια σταθερή γραμμή. Μα ως τώρα λίγο προωθήθηκε η δουλειά της. Σ' αυτό απάνω πρέπει εσείς να τη βοηθήσετε.
Είχα κιόλας ακούσει από άλλους, αυτά που μου έλεγε τώρα ο Λένιν, και εξέφρασα το θαυμασμό μου γι' αυτό. Ημουνα κατενθουσιασμένη από τα όσα είχαν κάνει οι Ρωσίδες γυναίκες στη διάρκεια της Επανάστασης, από όλα όσα κάνουν τώρα για την περιφρούρηση της Επανάστασης και την παραπέρα ανάπτυξή της. Οσον αφορά τη θέση και τη δράση των συντροφισσών μέσα στο κόμμα των μποσλεβίκων, μου φαινόταν πως σ' αυτό το σημείο το κόμμα είναι κυριολεκτικά υποδειγματικό. Μόνο αυτό δίνει στο διεθνές κομμουνιστικό γυναικείο κίνημα πολύτιμες, εκπαιδευμένες και δοκιμασμένες δυνάμεις, όντας ταυτόχρονα και ένα μεγάλο ιστορικό παράδειγμα.
-- Αυτό είναι σωστό, αυτό είναι πολύ καλό, παρατήρησε ο Λένιν με ελαφρό χαμόγελο. Στην Πετρούπολη, εδώ στη Μόσχα, σε πόλεις και σε βιομηχανικά κέντρα, που βρίσκονται μακριά, οι προλετάρισσες μεγαλούργησαν στη διάρκεια της Επανάστασης. Χωρίς αυτές δε θα μπορούσαμε να νικήσουμε. `Η ίσως να μην νικούσαμε και καθόλου. Αυτή είναι η γνώμη μου. Πόσο θάρρος δείξανε, πόσο θαρραλέες είναι και τώρα! Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσα βάσανα και στερήσεις έχουν υποστεί. Και βαστάν, βαστάν γιατί θέλουν να υπερασπίσουν τα Σοβιέτ, γιατί θέλουν τη λευτεριά και τον κομμουνισμό. Ναι, είναι υπέροχες οι εργάτριές μας, είναι μαχήτριες της τάξης τους. Είναι άξιες θαυμασμού και αγάπης. Πρέπει γενικά να ομολογήσουμε πως στην Πετρούπολη, στη διάρκεια του αγώνα εναντίον μας οι «καντέτικες» κυρές έδειξαν μεγαλύτερο θάρρος απ' ό,τι οι γιούνκερς.
Αυτή είναι η αλήθεια: Στο κόμμα μας έχουμε σταθερές, έξυπνες και ακούραστα δραστήριες κομμουνίστριες. Θα μπορούσαν να καταλάβουν υπεύθυνες θέσεις στα Σοβιέτ, στις Εκτελεστικές Επιτροπές, στα Επιτροπάτα του Λαού, στα ιδρύματα. Απ' αυτές πολλές δούλευαν μέρα και νύχτα, είτε στο κόμμα, είτε μέσα στο λαό των προλετάριων και των αγροτών, είτε στον Κόκκινο Στρατό. Είναι για μας εξαιρετικά πολύτιμο πράγμα αυτό.
Και είναι σπουδαίο για τις γυναίκες όλου του κόσμου, γιατί μαρτυρεί τις ικανότητες των γυναικών, τη μεγάλη αξία που έχει η δουλειά τους για την κοινωνία. Η πρώτη προλεταριακή δικτατορία ανοίγει πραγματικά το δρόμο προς την απόλυτη κοινωνική ισοτιμία της γυναίκας. Αυτή ξεριζώνει περισσότερες προκαταλήψεις, απ' ό,τι οι όγκοι των όσων έχουν γραφεί για την ισοτιμία της γυναίκας. Και όμως, παρ' όλα αυτά, δεν έχομε ακόμα ένα παγκόσμιο κομμουνιστικό γυναικείο κίνημα, και πρέπει να το πετύχουμε πάση θυσία. Πρέπει να καταπιαστούμε αμέσως να το φτιάξουμε. Χωρίς αυτό το κίνημα δεν είναι και δε θα είναι ποτέ πλέρια η δουλειά της Διεθνούς μας και των κομμάτων της. Και η επαναστατική μας δουλειά πρέπει να προχωρεί κατά τρόπο ολοκληρωμένο. Πέστε μου πώς έχουν τα πράγματα, πώς δουλεύουν οι κομμουνιστές στο εξωτερικό.
Άρχισα να διηγιέμαι για όλα, όσα μπορούσα να γνωρίζω στις συνθήκες της τοτινής αδύνατης και μη ταχτικής σύνδεσης ανάμεσα στα κόμματα, που προχώρησαν στην Κομμουνιστική Διεθνή. Ο Λένιν άκουε με προσοχή, σκύβοντας ελαφρά προς τα μπρος χωρίς να εκδηλώνει ανία, ανυπομονησία ή κούραση, παρακολουθώντας με έντονο ενδιαφέρον ακόμα και δευτερεύουσες λεπτομέρειες. Δεν ξέρω κανέναν που θα μπορούσε καλύτερα από κείνον να σε ακούσει, να τα βάζει γρηγορότερα όλα στη σειρά καθορίζοντας τη γενική τους σύνδεση. Αυτό φαινόταν από κάτι σύντομες και πάντα πολύ συγκεκριμένες ερωτήσεις, που έκανε από καιρό σε καιρό, ενώ εγώ διηγόμουν, καθώς και από το πώς ύστερα γυρνούσε σ' αυτή ή εκείνη τη λεπτομέρεια της ομιλίας. Ο Λένιν έκανε αρκετές μικροπαρατηρήσεις.
Εννοείται μιλούσε ιδιαίτερα λεπτομερειακά για την κατάσταση στη Γερμανία. Του είπα πως η Ρόζα1 έδινε μεγάλη σημασία στο τράβηγμα όσο γίνεται πλατύτερων γυναικείων μαζών στην επαναστατική δουλειά.
Οταν ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα, η Ρόζα επέμενε για την έκδοση εφημερίδας, αφιερωμένης στο γυναικείο κίνημα. Οταν ο Λέο Ιογκιχές συζητούσε μαζί μου το σχέδιο δουλειάς του κόμματος, στην τελευταία του συνάντηση μαζί μου, ενάμισι εικοσιτετράωρο πριν τον δολοφονήσουν, και μου ανέθεσε διάφορα καθήκοντα, ανάμεσα σε αυτά ήταν και το σχέδιο οργανωτικής δουλειάς μέσα στις γυναίκες εργάτριες. Το κόμμα καταπιάστηκε μ' αυτό το ζήτημα στην πρώτη κιόλας παράνομη συνδιάσκεψή του. Οι εκπαιδευμένες και έμπειρες διαφωτίστριες και καθοδηγήτριες, που αναδείχτηκαν στην προπολεμική και την πολεμική περίοδο, έμειναν όλες σχεδόν χωρίς εξαίρεση στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και των δυο αποχρώσεων και συγκρατούσαν με την επιρροή τους τις αναταραγμένες μάζες των εργατριών. Ωστόσο και μέσα στις γυναίκες είχε ήδη δημιουργηθεί ένας μικρός πυρήνας συντροφισσών με ενεργητικότητα και αυταπάρνηση, που συμμετείχαν σ' όλη τη δουλειά και τον αγώνα του κόμματός μας. Το Κόμμα έχει πια οργανώσει πάνω σε πρόγραμμα τη δράση μέσα στις γυναίκες. Εννοείται πως όλα αυτά είναι μόνο η αρχή, αλλ' όμως μια καλή αρχή.
-- Δεν είναι άσχημα, δεν είναι καθόλου άσχημα, είπε ο Λένιν. Η ενεργητικότητα, η αυταπάρνηση και ο ενθουσιασμός των κομμουνιστριών, το θάρρος και η σύνεσή τους σε περίοδο παρανομίας ή μισοπαρανομίας ξανοίγουν καλή προοπτική για την ανάπτυξη της δουλειάς. Η κατάχτηση των μαζών και η οργάνωση εκδηλώσεων είναι πολύτιμα. Πώς πάει όμως η δουλειά για μια σαφή κατανόηση των βάσεων αυτού του ζητήματος για μια σχετική εκπαίδευση των συντροφισσών; Γιατί αυτό έχει αποφασιστική σημασία για τη δουλειά μέσα στις μάζες. Δεν μπορώ να θυμηθώ τώρα, ποιος είπε το: «για την πραγματοποίηση μεγάλων έργων, χρειάζεται ενθουσιασμός». Εμείς και οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου έχουμε να πραγματοποιήσουμε ακόμα πραγματικά μεγάλα έργα. Ετσι λοιπόν, τι ενθουσιάζει τις συντρόφισσές σας, το γυναικείο προλεταριάτο στη Γερμανία; Πώς πάει η υπόθεση της προλεταριακής ταξικής συνειδητοποίησής τους; Είναι συγκεντρωμένα τα ενδιαφέροντά τους, η δραστηριότητά τους στα πολιτικά αιτήματα της στιγμής; Γύρω από τι συγκεντρώνεται η σκέψη τους;
Σχετικά μ' αυτό έχω ακούσει περίεργα πράγματα από Ρώσους και Γερμανούς συντρόφους. Αυτό πρέπει να σας το πω. Μου είπαν πως μια κομμουνίστρια προικισμένη εκδίδει στο Αμβούργο μια εφημερίδα για τις πόρνες, και προσπαθεί να τις οργανώσει για επαναστατική πάλη. Η Ρόζα, σαν κομμουνίστρια, ενεργούσε, εμπνεόταν από ανθρωπιστικά αισθήματα, όταν σ' ένα άρθρο της είχε πάρει θέση υπέρ μιας πόρνης, που λόγω παραβίασης αστυνομικών κανονισμών, σχετικά με το ελεεινό επάγγελμά της, οδηγήθηκε στη φυλακή. Είναι αξιολύπητες αυτές, γιατί είναι διπλά θύματα της αστικής κοινωνίας. Πρώτον, είναι θύματα του καταραμένου συστήματος ιδιοκτησίας, και επιπλέον της καταραμένης ηθικής υποκρισίας. Είναι ολοφάνερο αυτό. Μονάχα ένας βάναυσος, κοντόφθαλμος άνθρωπος, μπορεί να το ξεχνά. Ομως άλλο είναι να το καταλαβαίνεις, και άλλο είναι πώς να σας το πω - να πας να οργανώσεις τις πόρνες, σαν ειδικό επαναστατικό μαχητικό τμήμα, και να εκδίδεις γι' αυτές επαγγελματικό όργανο. Μα δεν υπάρχουν στη Γερμανία, εργάτριες της βιομηχανίας, που πρέπει να οργανώσουμε, για τις οποίες πρέπει να υπάρχει εφημερίδα, που είναι απαραίτητο να τις τραβήξουμε στον αγώνα μας; Εδώ πρόκειται για μια αρρωστιάρικη παρέκκλιση. Αυτό μου θυμίζει πολύ τη μόδα των λογοτεχνών, που παρουσίαζε την κάθε πόρνη να έχει μορφή γλυκιάς Παναγίας. Είναι αλήθεια πως και εδώ η βάση ήταν υγιής: η κοινωνική συμπόνια, η αγανάκτηση ενάντια στην ηθική υποκρισία της αξιοσέβαστης αστικής τάξης. Αλλά η υγιής αυτή αρχή κάτω απ' την αστική διάβρωση εκφυλίστηκε. Η πορνεία γενικά και εδώ σε μας θα μας προβάλει πολλά ακόμα δύσκολα προβλήματα. Να επαναφέρουμε την πόρνη στην παραγωγική δουλιά, να βρούμε γι' αυτήν μια θέση στην κοινωνική οικονομία, να, σε τι έγκειται το ζήτημα. Είναι όμως δύσκολο και περίπλοκο να το επιτύχουμε στις σημερινές συνθήκες της οικονομίας μας και γενικά των υφισταμένων όρων. Ορίστε, ένα μέρος του γυναικείου κινήματος, που ορθώνεται μπροστά μας σ' όλο το πλάτος του και απαιτεί τη λύση του ύστερα από την κατάχτηση της κρατικής εξουσίας απ' το προλεταριάτο. Αυτό το ζήτημα σε μας, στη Σοβιετική Ρωσία, θα μας δημιουργήσει πολλές ακόμα σκοτούρες. Ας γυρίσουμε όμως στη δική σας ειδική περίπτωση που έχουμε στη Γερμανία. Το κόμμα δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να βλέπει με απάθεια αυτές τις αντικανονικές ενέργειες των μελών του. Αυτό δημιουργεί συγχύσεις και σκορπάει τις δυνάμεις. Εσείς όμως προσωπικά τι κάνατε για να τις εμποδίσετε;
ροτού ακόμα προλάβω να απαντήσω, ο Λένιν συνέχισε:
-- Δεν τέλειωσε ακόμα, Κλάρα, ο κατάλογος των αμαρτιών σας. Μου είπαν ότι στις βραδιές ανάγνωσης και συζήτησης με τις εργάτριες εξετάζονται, ως επί το πλείστον, ζητήματα του φύλου και του γάμου, ως εάν αυτό αποτελούσε αντικείμενο υψίστης σημασίας για την πολιτική διαπαιδαγώγηση και τη διαφωτιστική δουλειά. Δεν πίστευα στ' αυτιά μου, όταν μου το είπαν. Το πρώτο κράτος της προλεταριακής δικτατορίας παλεύει με τους αντεπαναστάτες όλου του κόσμου. Η κατάσταση μέσα στην ίδια τη Γερμανία απαιτεί μεγίστη συσπείρωση όλων των προλεταριακών επαναστατικών δυνάμεων για την απόκρουση της αντεπανάστασης, που προβάλλει ολοένα και μεγαλύτερη πίεση. Και τον ίδιο καιρό οι δραστήριες κομμουνίστριες εξετάζουν τα ζητήματα του φύλου και το ζήτημα των μορφών του γάμου στο παρόν, στο παρελθόν και το μέλλον! Θεωρούν σαν πρώτιστο καθήκον τους να διαφωτίσουν την εργάτρια σ' αυτόν τον τομέα. Λένε πως τη μεγαλύτερη απήχηση βρήκε η μπροσούρα μιας Βιεννέζας κομμουνίστριας για τα ζητήματα του φύλου. Τι σαχλαμάρα είναι αυτή η φυλλάδα! Ο,τι σωστό βρίσκεται μέσα, οι εργάτες από πολύ πριν το έχουν διαβάσει στον Μπέμπελ, όπου όμως δεν είναι σε μορφή ανιαρή και ακατέργαστη όπως στην μπροσούρα, μα σε μορφή γοητευτική, που σε συναρπάζει, όλο επίθεση κατά της αστικής κοινωνίας. Η μπροσούρα αναφερόμενη στις φροϋδικές απόψεις παίρνει μια κάποια «επιστημονική» χροιά, αλλά αυτά όλα είναι ερασιτεχνικά φληναφήματα. Η θεωρία του Φρόυδ είναι τώρα, ως εκ του είδους της, μια μοντέρνα παραδοξολογία. Αντικρίζω με δυσπιστία τις θεωρίες του φύλου, που εκθέτονται σε άρθρα, σε αναλύσεις, σε μπροσούρες κλπ. με λίγα λόγια, σε κείνη την ειδική αρθρογραφία, που άνθισε πλούσια στο λιπασμένο έδαφος της αστικής κοινωνίας. Δεν τρέφω εμπιστοσύνη σε κείνους, που συνεχώς και επίμονα μένουν απορροφημένοι στα ζητήματα του φύλου, όπως ένας Ινδός φακίρης προσηλώνεται στον αφαλό του. Μου φαίνεται πως αυτή η αφθονία των θεωριών του φύλου, που στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι υποθέσεις, και μάλιστα συχνά αυθαίρετες, πηγάζει από προσωπικές ανάγκες. Ακριβώς από την τάση να δικαιολογήσουν στην αστική ηθική τη δική τους αντικανονική ή υπερβολική σεξουαλική ζωή και να εκλιπαρήσουν ανοχή για τον εαυτό τους. Για μένα αυτός ο καμουφλαρισμένος σεβασμός προς την αστική ηθική με διαθέτει τόσο εναντίον στα ζητήματα του φύλου, όπως και το ερωτικό πασπάτεμα. Οσο κι αν θέλει να εμφανιστεί η κίνηση αυτή σαν διαμαρτυρία και επαναστατική, ωστόσο σε τελευταία ανάλυση είναι απόλυτα αστική. Είναι μια εξαιρετικά αγαπημένη απασχόληση των διανοουμένων και των συγγενικών προς αυτούς στρωμάτων. Μέσα στο κόμμα, μέσα στο ταξικά - συνειδητό, το αγωνιζόμενο προλεταριάτο, γι' αυτήν δεν υπάρχει θέση.
Στο σημείο αυτό έκανα την παρατήρηση ότι στις συνθήκες της κυριαρχίας της ατομικής ιδιοχτησίας και του αστικού καθεστώτος τα ζητήματα του φύλου και του γάμου κάνουν να ωριμάσουν ποικίλα καθήκοντα, οι προστριβές και τα βάσανα των γυναικών όλων των τάξεων και των στρωμάτων. Ο πόλεμος και οι συνέπειές του όξυναν εξαιρετικά για τις γυναίκες τις προστριβές και τα βάσανα, που υπήρχαν πρωτύτερα ακριβώς στον τομέα των σχέσεων ανάμεσα στα φύλα. Βγήκαν στο φανερό προβλήματα, που πριν τα κρύβανε από τις γυναίκες. Σ' αυτό προστίθεται και η ατμόσφαιρα της επανάστασης που άρχισε. Κλονίζεται σ' όλα τα σημεία του ο κόσμος των παλιών αισθημάτων και ιδεών. Αδυνατίζουν και σπάνε οι παλιές κοινωνικές σχέσεις. Ξεπροβάλλουν τα έμβρυα των νέων, μη διαμορφωμένων ακόμα ιδεολογικών προϋποθέσεων για τις σχέσεις του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Το ενδιαφέρον προς τα ζητήματα αυτά εξηγείται από την ανάγκη να ξεκαθαριστεί η κατάσταση, από μια ανάγκη προς νέους προσανατολισμούς. Σ' αυτό οφείλεται επίσης και η αντίδραση ενάντια στις παραποιήσεις και την απάτη της αστικής κοινωνίας. Οι αλλαγές των μορφών του γάμου και της οικογένειας στην πορεία της ιστορίας, σε εξάρτησή τους απ' την οικονομία, είναι ένα βολικό μέσο για το ξερίζωμα από το μυαλό των εργατριών της προκατάληψης για την αιωνιότητα της αστικής κοινωνίας. Μια ιστορικο-κριτική στάση απέναντί της πρέπει να φτάνει ανεπιφύλαχτα στη διάλυση του αστικού καθεστώτος, στο ξεσκέπασμα της ουσίας του και των συνεπειών που προκαλεί, συμπεριλαμβανομένου του στιγματισμού της απατεωνίστικης ηθικής. Ολοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη. Η κάθε μαρξιστική ανάλυση που αφορά ένα σπουδαίο τμήμα του ιδεολογικού εποικοδομήματος της κοινωνίας, ένα σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο οφείλει να οδηγεί στην ανάλυση του αστικού καθεστώτος και της βάσης του, της ατομικής ιδιοχτησίας, και κάθε τέτοια ανάλυση οφείλει να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι «πρέπει να καταστραφεί η Καρχηδόνα».
Ο Λένιν κουνούσε το κεφάλι χαμογελώντας.
-- Ωστε έτσι! Εσείς, ακριβώς σαν δικηγόρος υπερασπίζεστε τις συντρόφισσές σας και το κόμμα σας! Εννοείται, αυτό που λέτε, είναι δίκαιο. Για το λάθος όμως που έγινε στη Γερμανία, αυτό μπορεί στην καλύτερη περίπτωση, να χρησιμεύσει για συγχώρηση, μα όχι για δικαιολογία. Το λάθος παραμένει λάθος. Μπορείτε εσείς να με βεβαιώσετε πως στη διάρκεια της ανάγνωσης και των συζητήσεων τα ζητήματα του φύλου και του γάμου εξετάζονται από την άποψη ενός συνεπούς, συνδεμένου με τη ζωή, ιστορικού υλισμού; Αυτό το πράγμα προϋποθέτει πολύπλευρες βαθιές γνώσεις, την πλέον ξεκάθαρη μαρξιστική αφομοίωση τεράστιου υλικού. Πού έχετε εσείς τώρα δυνάμεις για τέτοιο πράγμα; Αν είχατε τέτοιες δυνάμεις, ποτέ δε θα συνέβαινε ώστε μια μπροσούρα, σαν αυτή που λέμε, να χρησίμευε για διδαχτικό υλικό στις βραδιές ανάγνωσης και συζητήσεως. Αντί να την κριτικάρουν, τη συνιστούν και τη διαδίδουν. Πού λοιπόν οδηγεί σε τελευταία ανάλυση αυτή η μη ικανοποιητική, η μη μαρξιστική συζήτηση; Στο να μην εκλαμβάνονται σαν μέρη του κύριου κοινωνικού ζητήματος τα ζητήματα του φύλου και του γάμου. Απεναντίας το μεγάλο κοινωνικό ζήτημα αρχίζει να φαίνεται σαν εξάρτημα του ζητήματος του φύλου. Το πρωταρχικό περνάει σε δευτερεύουσα μοίρα. Αυτό όχι μόνο παρεμποδίζει το ξεκαθάρισμα αυτού του ζητήματος, μα συσκοτίζει γενικά τη σκέψη, συσκοτίζει την ταξική συνείδηση των εργατριών.
Εκτός απ' αυτό, θα κάνω ακόμα μια όχι περιττή παρατήρηση. Ηδη ο σοφός Σολομών έλεγε: «καιρός παντί πράγματι». Πέστε μου, σας παρακαλώ, είναι τώρα ώρα να απασχολείτε τις εργάτριες επί μήνες ολόκληρους για το πώς αγαπούν και αγαπιούνται, για το πώς να κορτάρουν και να κορτάρονται; Και, εννοείται, πώς γίνονταν αυτά στο παρελθόν, πώς γίνονται τώρα και πώς θα γίνονται στο μέλλον και μάλιστα στους διάφορους λαούς. Και αυτό, παρακαλώ, το ονομάζουν με καμάρι ιστορικό υλισμό. Τώρα ο νους και ο λογισμός των εργατριών πρέπει να κατευθύνεται στην προλεταριακή επανάσταση. Αυτή θα δημιουργήσει τις βάσεις και για μια πραγματική ανανέωση των θεσμών του γάμου και των σχέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα. Τώρα όμως στην πρώτη σειρά προβάλλουν εντελώς άλλα προβλήματα κι όχι οι μορφές του γάμου στους νέγρους της Αυστραλίας, ούτε οι εσωοικογενειακοί γάμοι του αρχαίου κόσμου. Η ιστορία βάζει στην ημερήσια διάταξη για το Γερμανό προλετάριο, όπως και πριν, το ζήτημα των Σοβιέτ, το ζήτημα της Συνθήκης των Βερσαλλιών και της επίδρασής της πάνω στη ζωή των γυναικών, το ζήτημα της ανεργίας, του μεροκάματου που πέφτει, των φόρων και πολλά άλλα. Κοντολογίς, επιμένω, στην άποψή μου πως δεν είναι σωστή, δεν είναι καθόλου σωστή, αυτή η μέθοδος για την πολιτική και κοινωνική διαφώτιση των εργατριών. Πώς και δε μιλήσατε; Σεις έπρεπε ν' αντιτάξετε το κύρος σας ενάντια σ' αυτά.
Εξήγησα στον εφαρπασμένο φίλο μου πως δεν παρέλειψα καμιά ευκαιρία που να μην κάνω κριτική, που να μη διαφωνήσω με τις συντρόφισσες καθοδηγήτριες, να βγάζω και λόγους σε διάφορα μέρη. Εξάλλου εκείνος γνωρίζει το ουδείς προφήτης εν τη εαυτού πατρίδι και μέσα στους συγγενείς του. Με την κριτική μου γέννησα την υποψία πως «είναι μέσα μου ακόμα δυνατές οι επιβιώσεις των σοσιαλδημοκρατικών θέσεων και του μικροαστισμού παλιάς μόδας». Ωστόσο, η κριτική έπιασε τόπο. Τα ζητήματα του φύλου και του γάμου δεν αποτελούν πια τα κεντρικά θέματα στους ομίλους και στις βραδιές συζητήσεων.
Ο Λένιν συνέχισε να ξετυλίγει το νήμα των σκέψεών του.
-- Ξέρω, ξέρω, είπε, σχετικά μ' αυτό και μένα με υποπτεύονταν κάποτε για φιλισταϊσμό. Το αντιμετωπίζω όμως ήρεμα. Πάντα είναι τρομερά έξυπνα τα κιτρινόραμφα κλωσόπουλα, που μόλις βγήκαν από τ' αυγό των αστικών αντιλήψεων. Μας συμβαίνει να το υφιστάμεθα αυτό, αλλά δε σκοπεύουμε και «να διορθωθούμε». Και το νεολαιίστικο κίνημα υποφέρει από τις τωρινές απόψεις των ζητημάτων του φύλου και από το υπερβολικό ενδιαφέρον προς αυτά τα ζητήματα.
Ο Λένιν τόνισε ειρωνικά τη λέξη «τωρινές» και ταυτόχρονα σαν να έδειχνε αποστροφή.
-- Οπως με πληροφόρησαν, τα ζητήματα του φύλου αποτελούν επίσης το αγαπημένο αντικείμενο μελέτης των νεολαιίστικών σας οργανώσεων. Λένε πως δε φτάνουν οι ομιλητές πάνω σ' αυτό το ζήτημα. Αυτή η αηδία είναι εξαιρετικά επιζήμια για το νεολαιίστικο κίνημα, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Μπορεί μάλλον να συντελέσει σ' ένα υπέρμετρο ερεθισμό, σε υπόθαλψη της σεξουαλικής ζωής σε ορισμένα πρόσωπα και να επιφέρει υπόσκαψη της υγείας και των δυνάμεων των νέων. Οφείλομε να παλέψουμε και ενάντια σ' αυτό το φαινόμενο. Εξάλλου, δεν είναι λίγα τα σημεία προσέγγισης του γυναικείου και του νεολαιίστικου κινήματος. Οι κομμουνίστριες συντρόφισσές μας πρέπει παντού να κάνουν μια σχεδιασμένη δουλειά από κοινού με τη νεολαία. Αυτό τις ανεβάζει, τις μεταφέρει από τον κόσμο της ατομικής μητρότητας στον κόσμο της κοινωνικής μητρότητας. Είναι απαραίτητο να βοηθάμε στην οποιαδήποτε αφύπνιση της κοινωνικής ζωής και δράσης των γυναικών, για να μπορέσουν να υπερνικήσουν τη στενότητα της μικροαστικής, ατομιστικής, οικιακής και οικογενειακής ψυχολογίας τους. Αλλά αυτό να γίνεται μαζί με τ' άλλα.
Και σε μας επίσης ένα σημαντικό τμήμα της νεολαίας ασχολείται επισταμένα «με την αναθεώρηση της αστικής αντίληψης και της αστικής ηθικής» στα ζητήματα του φύλου. Και, πρέπει να προσθέσω, ένα σημαντικό τμήμα της καλύτερης νεολαίας μας, που πραγματικά πολλά υπόσχεται. Το ζήτημα έχει όπως προ ολίγου υποδείξατε. Μέσα στην ατμόσφαιρα των συνεπειών του πολέμου και της επανάστασης, που άρχισε, γκρεμίζονται, χάνοντας την ανασταλτική τους δύναμη, οι παλιές ιδεολογικές αξίες. Οι νέες αξίες αποκρυσταλλώνονται βαθμιαία, με την πάλη. Επαναστατικοποιούνται οι αντιλήψεις σχετικά με τις σχέσεις του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, σχετικά με τις σχέσεις του άντρα προς τη γυναίκα, επαναστατικοποιούνται και τα αισθήματα και οι σκέψεις. Ανάμεσα στο δικαίωμα του ατόμου και στο δικαίωμα της κολεχτίβας και, συνεπώς, και στις υποχρεώσεις του ατόμου μπαίνουν νέα σύνορα. Αυτό είναι μια αργή και συχνά πολύ οδυνηρή πορεία εξαφάνισης και γέννησης. Ολα αυτά αφορούν και τον τομέα των σεξουαλικών σχέσεων, γάμου, οικογένειας. Η αποσύνθεση, το σάπισμα, η βρωμιά του αστικού γάμου, με το δύσκολό του διαζύγιο, με την ελευθερία για το σύζυγο και τη σκλαβιά για τη σύζυγο, το επαίσχυντο ψεύδος της σεξουαλικής ηθικής και των σχέσεων προκαλούν στους καλύτερους ανθρώπους βαθύ αίσθημα αποτροπιασμού.
καταπίεση των νόμων του αστικού κράτους για το γάμο και την οικογένεια επιδεινώνει το κακό και οξύνει τις προστριβές. Είναι η καταπίεση της «ιεράς ατομικής ιδιοχτησίας». Αυτή εξαγιάζει την εξαγορά, την ποταπότητα, τη βρωμιά. Η κατά σύμβαση απατεωνιά της «τίμιας» αστικής κοινωνίας συμπληρώνει τα υπόλοιπα. Οι άνθρωποι ξεσηκώνονται ενάντια στη χυδαιότητα και στη διαστροφή που επικρατεί. Και σ' αυτή την εποχή, που γκρεμίζονται πανίσχυρα κράτη, που σπάνε οι παλιές σχέσεις κυριαρχίας, που αρχίζει να πεθαίνει ένας ολόκληρος κοινωνικός κόσμος, σ' αυτή την εποχή αλλάζουν γρήγορα τα αισθήματα του ξεχωριστού ατόμου. Μια υποκινητική δίψα για ποικιλία απολαύσεων γίνεται εύκολα ασυγκράτητη. Οι μορφές του γάμου και των σχέσεων των φύλων υπό την αστική έννοια δεν ικανοποιούν πια. Στον τομέα του γάμου και των σεξουαλικών σχέσεων ζυγώνει μια επανάσταση, επάξια της προλεταριακής. Εννοείται πως το εξαιρετικά μπερδεμένο κουβάρι των ζητημάτων, που βάζει η επανάσταση στην ημερήσια διάταξη απασχολεί τόσο τις γυναίκες, όσο και τη νεολαία. Και αυτές και εκείνη βασανίζονται πάρα πολύ από τη σημερινή ακαταστασία στον τομέα των σεξουαλικών σχέσεων. Η νεολαία ξεσηκώνεται ενάντια σ' αυτά με την προσιδιάζουσα στην ηλικία της ορμητικότητα. Αυτό είναι ευνόητο. Δε θα υπήρχε μεγαλύτερο ψεύδος, παρά αν αρχίζαμε να κηρύττουμε στη νεολαία τον καλογερίστικο ασκητισμό και την αγιότητα της βρωμερής αστικής ηθικής. Είναι όμως ζήτημα αν είναι καλό τα ζητήματα του φύλου, που αυτά τα χρόνια προβάλλουν έντονα από φυσιολογικές αιτίες, να γίνονται το επίκεντρο της ψυχικής κατάστασης της νεολαίας. Οι συνέπειες είναι κυριολεκτικά ολέθριες. Μπορείτε να ρωτήσετε γι' αυτό τη σ. Λίλινα. Αυτή θα έχει πείρα λόγω της ευρείας δουλειάς της στα διάφορα διαπαιδαγωγικά ιδρύματα και ξέρετε πως αυτή είναι πραγματική κομμουνίστρια δίχως προλήψεις.
-- Εννοείται πως «βασίζεται σε αρχές», και στηρίζεται τάχα στη θεωρία, η αλλαγή στάσης της νεολαίας στα ζητήματα της σεξουαλικής ζωής. Πολλοί ονομάζουν τη θέση τους «επαναστατική» και «κομμουνιστική». Αυτοί σκέφτονται ειλικρινά πως έτσι είναι. Αυτό, σε μένα το γέρο, δεν κάνει εντύπωση. Αν και εγώ λιγότερο παντός άλλου είμαι μελαγχολικός ασκητής, όμως σε μένα η λεγόμενη «νέα σεξουαλική ζωή» της νεολαίας, και συχνά και των μεγάλων, μου φαίνεται πολύ συχνά εντελώς αστική, μου φαίνεται μια παραλλαγή του αγαθού αστικού οίκου ανοχής. Ολα αυτά δεν έχουν τίποτα το κοινό με τον ελεύθερο έρωτα, όπως τον καταλαβαίνουμε εμείς, οι κομμουνιστές. Εσείς φυσικά ξέρετε, περίφημη θεωρία, ότι, τάχα στην κομμουνιστική κοινωνία για να ικανοποιήσεις τους σεξουαλικούς σου πόθους και την ερωτική σου ανάγκη, θα είναι τόσο απλό και ασήμαντο, σαν να πίνεις ένα ποτήρι νερό. Η νεολαία μας απ' αυτή τη θεωρία του «ποτηριού με νερό» λύσσαξε, κυριολεχτικά λύσσαξε. Η θεωρία αυτή έγινε η κακή μοίρα πολλών αγοριών και κοριτσιών. Οι οπαδοί της ισχυρίζονται, πως η θεωρία αυτή είναι μαρξιστική. Ευχαριστώ πολύ, για έναν τέτοιο «μαρξισμό» που συνδέει άμεσα, απ' ευθείας και εξ ολοκλήρου, αποκλειστικά και μόνο εκ της οικονομικής βάσης, όλα τα φαινόμενα και τις αλλαγές που συντελούνται στο ιδεολογικό εποικοδόμημα της κοινωνίας. Το ζήτημα όμως δεν είναι καθόλου τόσο απλό. Υπάρχει κάποιος Φρίντριχ Ενγκελς, που προ πολλού ήδη καθόρισε αυτή την αλήθεια, που αφορά τον ιστορικό υλισμό.
Θεωρώ τη θεωρία του «ποτηριού με νερό» απολύτως μη μαρξιστική και επιπλέον αντικοινωνική. Στη σεξουαλική ζωή εκδηλώνεται όχι μόνο εκείνο που δίνεται απ' τη φύση αλλά και εκείνο που επιπλέον εισάγεται απ' τον πολιτισμό, ανεξάρτητα αν είναι ανώτερο ή κατώτερο. Ο Ενγκελς στην «Καταγωγή της οικογένειας», υποδείχνει πόσο σοβαρό είναι, να εξελιχθεί και να ραφιναριστεί ο σεξουαλικός έρωτας. Οι σχέσεις ανάμεσα στα φύλα δεν είναι απλώς έκφραση παιχνιδιού ανάμεσα στην κοινωνική οικονομία και στη φυσική ανάγκη. Δε θα ήταν μαρξισμός, μα ορθολογιστική στενοκεφαλιά, αν επιδιώκαμε να αναγάγουμε άμεσα στην οικονομική βάση της κοινωνίας την αλλαγή αυτών των σχέσεων, καθ' εαυτών, αποσπασμένων απ' τη γενική σύνδεσή τους με την όλη ιδεολογία. Εννοείται, η δίψα απαιτεί ικανοποίηση. Μπορεί όμως ένας ομαλός κοινωνικός άνθρωπος κάτω από ομαλές συνθήκες να ξαπλώσει στο δρόμο μέσα στη λάσπη και να πιει νερό απ' το βάλτο; `Η ακόμα και από ένα ποτήρι που στις άκρες του ακούμπησαν δεκάδες χίλια; Μα το σπουδαιότερο απ' όλα είναι η κοινωνική πλευρά. Το να πίνεις νερό είναι πραγματικά ατομική σου υπόθεση. Στον έρωτα όμως συμμετέχουν δύο, και γεννιέται τρίτος, η νέα ζωή. Εδώ περικλείεται το κοινωνικό συμφέρον, δημιουργείται η υποχρέωση απέναντι στην κολεχτίβα.
-- Σαν κομμουνιστής δεν τρέφω ούτε την παραμικρότερη συμπάθεια προς τη θεωρία του «ποτηριού με νερό», έστω κι αν είναι στολισμένη με την ταμπέλα του «απελευθερωμένου έρωτα». Κι ακόμα δεν είναι ούτε νέα, ούτε και κομμουνιστική. Πιθανόν να θυμάστε που τη θεωρία αυτή τη διακήρυσσαν στη λογοτεχνία των σαλονιών, στα μέσα περίπου, του περασμένου αιώνα σαν «χειραφέτηση της καρδιάς». Η μπουρζουαζία τη μετέτρεψε στην πράξη σε χειραφέτηση του σώματος. Το κήρυγμα εκείνου του καιρού ήταν πιο έξυπνο απ' ό,τι τώρα, τι γίνεται στην πράξη δεν μπορώ να κρίνω.
Δεν είναι που θέλω με την κριτική μου να κηρύξω τον ασκητισμό. Ούτε μου πέρασε απ' το νου. Ο κομμουνισμός πρέπει να φέρνει μαζί του όχι τον ασκητισμό, αλλά τη χαρά της ζωής και τη ζωτικότητα, που δημιουργεί και η πληρότητα της ερωτικής ζωής. Εχω τη γνώμη όμως πως η συχνά παρατηρούμενη τώρα πέραν των ορίων σεξουαλική ζωή, δε συνεπιφέρει τη χαρά και τη ζωτικότητα, μα, απεναντίας, τις λιγοστεύει. Σε καιρό επανάστασης, αυτό είναι άσχημο, πολύ άσχημο.
Για τη νεολαία ιδιαίτερα είναι απαραίτητη η χαρά και η ζωτικότητα. Υγιεινό σπορ - γυμναστική, κολύμπι, εκδρομές, κάθε λογής φυσική αγωγή, ποικιλία πνευματικών ενδιαφερόντων, μελέτη, ανάλυση, έρευνα και όλα αυτά κατά το δυνατόν μαζί! Ολα αυτά δίνουν στη νεολαία περισσότερα απ' ό,τι συνεχείς λόγοι και συζητήσεις για τα ζητήματα του φύλου και των λεγομένων «απολαύσεων της ζωής». Νους υγιής εν σώματι υγιεί. Ούτε καλόγηρος, ούτε Δον Ζουάν, αλλά ούτε και Γερμανός φιλισταίος, σαν μέση οδός. Εσείς εξάλλου γνωρίζετε το νεαρό σύντροφο Χιζ. Είναι ένας θαυμάσιος νέος με μεγάλα χαρίσματα! Φοβούμαι πως απ' αυτόν δε θα βγει παρ' όλα αυτά τίποτα της προκοπής. Μαινόμενος ρίχνεται από τη μια ερωτική ιστορία στην άλλη. Αυτό δε βοηθάει ούτε για την πολιτική πάλη, ούτε για την επανάσταση. Δεν μπορώ επίσης να εγγυηθώ πως είναι σίγουρες και σταθερές στην πάλη κείνες οι γυναίκες που οι ατομικές τους υποθέσεις περιπλέκονται με την πολιτική, ή οι άντρες που τρέχουν πίσω από κάθε ποδόγυρο και αφήνουν να τους τυλίξει το κάθε θηλυκό. Οχι, όχι αυτά δεν ταιριάζουν με την επανάσταση.
Λένιν σηκώθηκε απότομα χτυπώντας το χέρι πάνω στο τραπέζι και έκανε μερικά βήματα στο δωμάτιο.
-- Η επανάσταση απαιτεί από τις μάζες, απ' το άτομο συγκέντρωση, ένταση των δυνάμεων. Δεν ανέχεται τις οργιακές καταστάσεις, σαν εκείνες, που είναι συνήθειες στους ήρωες και τις ηρωίδες της λογοτεχνίας της παρακμής του Ντ. Ανούντσιο. Η έλλειψη αυτοκυριαρχίας στη σεξουαλική ζωή είναι αστική: είναι σημάδι αποσύνθεσης. Το προλεταριάτο είναι τάξη που ανεβαίνει. Δεν έχει ανάγκη από μεθύσι που θα το αποβλάκωνε ή θα το ερέθιζε. Δεν του χρειάζεται ούτε το μεθύσι του σεξουαλικού εκτραχηλισμού, ούτε το μεθύσι με αλκοόλ. Δεν του επιτρέπεται και δε θέλει να ξεχάσει την ποταπότητα, τη βρωμιά και τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού. Αντλεί τα ισχυρότερα κίνητρα για πάλη από την κατάσταση της τάξης του, απ' το κομμουνιστικό ιδανικό. Του χρειάζονται ξεκάθαρα πράγματα, ξεκάθαρα και πάλι ξεκάθαρα. Γι' αυτό, επαναλαμβάνω, δε θα πρέπει να υπάρχει κανένα αδυνάτισμα, καμιά εξάντληση και καταστροφή δυνάμεων. Αυτοκυριαρχία, αυτοπειθαρχία - όχι υποδούλωση. Αυτά χρειάζονται και στον έρωτα. Να με συγχωρέσετε όμως, Κλάρα. Ξέκλινα πολύ από το αρχικό σημείο της συνομιλίας μας. Γιατί δε με ανακαλέσατε στην τάξη; Η ανησυχία με ανάγκασε να μιλήσω πολύ. Πολύ με απασχολεί το μέλλον της νεολαίας μας. Αυτή αποτελεί ένα μέρος της επανάστασης. Και αν οι επιζήμιες εκδηλώσεις της αστικής κοινωνίας αρχίσουν να μεταδίδονται και στον κόσμο της επανάστασης, τόσο πλατιά, όσο πλατιά απλώνονται οι ρίζες μερικών αγριόχορτων, τότε καλύτερα να τις αντιπολεμήσουμε έγκαιρα. Εξάλλου και τα ζητήματα που θίξαμε, αποτελούν επίσης μέρος του γυναικείου προβλήματος.(...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου