Ενα ταξίδι στην αλήθεια
 |
Ουάσιγκτον, Λευκός Οίκος, 1936. Ο μεγαλοδικηγόρος και πολιτευτής των Δημοκρατικών Τζόζεφ Ε. Ντέιβις περνά την πόρτα του προεδρικού «οβάλ γραφείου». Εχει μόλις διακόψει, πριν καν αρχίσει, ένα πολλά υποσχόμενο, μικρό διάλειμμα διακοπών με την οικογένειά του, που δεν είχε σκοπό να χάσει για τίποτα στον κόσμο... εκτός αν αυτό το «τίποτα» ήταν ένα μήνυμα από τον Πρόεδρο Ρούζβελτ που του ζητούσε να επιστρέψει επειγόντως στην πρωτεύουσα και να συναντηθεί μαζί του.
Αν και θα ξεχνούσε έτσι κι αλλιώς τις διακοπές του αν επρόκειτο να συναντηθεί με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, ο Ντέιβις είχε και κάποιους επιπλέον λόγους. Με τον Ρούζβελτ τον έδενε μακροχρόνια φιλία, από την εποχή ακόμη που ο Ντέιβις διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην καμπάνια του Γούντροου Γουίλσον για το χρίσμα των Δημοκρατικών, κυρίως στις δυτικές Πολιτείες. Κερδίζοντας τους εκλέκτορες αυτών των πολιτειών και του Γουισκόνσιν, ο Γουίλσον πήρε το χρίσμα στο συνέδριο των Δημοκρατικών το 1912 και τοποθέτησε τον Ντέιβις επικεφαλής όλης της προεκλογικής καμπάνιας του. Οταν ο Γουίλσον κέρδισε τις προεδρικές εκλογές, αντάμειψε τον Ντέιβις για τις υπηρεσίες του τοποθετώντας τον επικεφαλής του Γραφείου για τις Επιχειρήσεις. Υπό την καθοδήγησή του, το Γραφείο εξελίχθηκε στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου, της οποίας υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος από το 1915 έως το 1916.
Από το Γουισκόνσιν στη Μόσχα
Ο Ντέιβις ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση της οικονομικής και πολιτικής «ελίτ» των ΗΠΑ του πρώτου μισού του 20ού αι. Αποφοίτησε μετά πολλών επαίνων από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν, το 1902 πρωτοστάτησε στη συγκρότηση του Δημοκρατικού Κόμματος στη συγκεκριμένη πολιτεία και το 1907 αναλαμβάνει τα τοπικά ηνία των Δημοκρατικών. Τη 10ετία του '20 είναι ήδη αναγνωρισμένος στους νομικούς και επιχειρηματικούς κύκλους ως αυθεντία στο εταιρικό «δίκαιο». Η διασημότερη υπόθεσή του ήταν όταν ανέλαβε την υπεράσπιση πρώην μετόχων της «Φορντ», από τους οποίους το αμερικανικό δημόσιο απαιτούσε 30 εκατ. δολάρια σε φόρους. Η δίκη κράτησε από το 1924 έως το 1927. Στο τέλος ο Ντέιβις όχι μόνο κατάφερε να αποδείξει στο δικαστήριο πως οι πελάτες του δε χρωστούσαν τίποτα στο κράτος (σ.σ. ας βάλουμε όλες τις τελευταίες λέξεις σε εισαγωγικά...) αλλά και ότι το κράτος... έπρεπε να τους επιστρέψει ποσά ύψους 3,6 εκατ. δολαρίων! Η αμοιβή του Ντέιβις ήταν 2 εκατ. δολάρια και παραμένει μία από τις υψηλότερες στη νομική ιστορία των ΗΠΑ (σ.σ. δεδομένης και της μεγαλύτερης αξίας του δολαρίου τη συγκεκριμένη εποχή). Είναι φανερό πως ένα τέτοιο βιογραφικό κάθε άλλο παρά «μυρίζει» έστω «συμπάθεια» στην κομμουνιστική ιδεολογία...
Αυτός λοιπόν ήταν ο άνθρωπος που κάλεσε ο Ρούζβελτ για να του αναθέσει μια αποστολή εντελώς ξένη με ό,τι είχε κάνει μέχρι τότε ο Ντέιβις: Να γίνει πρέσβης των ΗΠΑ στην ΕΣΣΔ. Οι προεδρικές εντολές ήταν σαφείς: Ο Ντέιβις έπρεπε να αξιολογήσει τη στρατιωτική και βιομηχανική δύναμη της ΕΣΣΔ και να «καταλάβει» τη θέση της στον πόλεμο που όλα έδειχναν ότι θα ξεσπούσε.
Ο Ντέιβις εξέφρασε τους προβληματισμούς του. Οπως ο ίδιος έγραψε στο βιβλίο με τις αναμνήσεις του από την ΕΣΣΔ με τίτλο «Αποστολή στη Μόσχα», έθεσε το ζήτημα ως εξής: «Μα πώς θα με υποδεχθούν οι Ρώσοι; Είμαι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους σε μια από τις πιο δυνατές εταιρείες του κόσμου. Πολιτικά είμαι φιλελεύθερος και επιπλέον είμαι καπιταλιστής». «Πιο πολύ απ' όλα με ενδιαφέρει η δική σου γνώμη γι' αυτούς, από ό,τι η δική τους για σένα», του απάντησε ο Ρούζβελτ.
Ο Ντέιβις εμφανίζεται στη Μόσχα στις 16 του Νοέμβρη 1936 και πιάνει αμέσως «δουλειά»: Επισκέπτεται πόλεις, χωριά, κολχόζ, εργοστάσια, πετρελαϊκές εγκαταστάσεις. Γνωρίζει μια χώρα εντελώς διαφορετική από αυτή που νόμιζε. Οι περιγραφές του παραπέμπουν σε ενθουσιώδεις ανθρώπους που χτίζουν μια νέα, πρωτόγνωρη, κοινωνία.
Ομως, πάντα υπάρχει ένα... «αλλά». Σε ένα από τα εργοστάσια συναντά έναν συμπατριώτη του Αμερικανό, που εργάζεται ως μηχανικός. Ο διάλογος, όπως τον αναφέρει ο Ντέιβις, είναι ως εξής: «Εδώ μ' αρέσει», του λέει ο μηχανικός. «Ενδιαφέρουσα δουλειά, υπέροχοι άνθρωποι. Ωστόσο, κάτι που συμβαίνει σ' αυτή τη χώρα δεν μπορώ να το καταλάβω. Μερικοί άνθρωποι δουλεύουν εναντίον των άλλων». Και του αναφέρει μερικά παραδείγματα. «Σαμποτάζ;» τον ρωτάει ο πρέσβης. Ο μηχανικός κούνησε καταφατικά το κεφάλι του...
Ο Ντέιβις επιστρέφει στη Μόσχα. Σε μια από τις τυπικές διπλωματικές συναντήσεις με τον Λαϊκό Επίτροπο των Εξωτερικών, Μ. Μ. Λιτβίνοφ, και ενώ συζητούν τη διεθνή κατάσταση, καλούν τον Λιτβίνοφ επειγόντως στο διπλανό δωμάτιο, όπου ο Μόλοτοφ μιλά στο τηλέφωνο με τον διευθυντή ενός εργοστασίου στο Χάρκοβο. Μόλις πριν λίγο είχε γίνει έκρηξη, με εννιά νεκρούς εργάτες. Ο διευθυντής είναι βέβαιος πως πρόκειται για δολιοφθορά. Οπως προκύπτει στη συνέχεια, είναι η πέμπτη περίπτωση μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Μια διαφορετική ταινία
Ο Ντέιβις ολοκληρώνει την αποστολή του στη Μόσχα τον Ιούνη του 1938 έχοντας παρακολουθήσει από κοντά και τις γνωστές ως «δίκες της Μόσχας», παρουσιάζοντας στο βιβλίο του μια εντελώς διαφορετική εικόνα από αυτή που η δυτική προπαγάνδα θα έφτιαχνε αργότερα. Το Μάη του 1943, ο Ρούζβελτ τον ξαναστέλνει στην ΕΣΣΔ, αυτή τη φορά για να συναντηθεί με τη σοβιετική ηγεσία. Ο πόλεμος μαίνεται και είναι αδύνατον να φτάσει στη Μόσχα με απευθείας πτήση. Αναγκάζεται να κάνει έναν τεράστιο κύκλο μέσω Ιράν και να διασχίσει 25,7 χιλιάδες χιλιόμετρα σε 27 μέρες.
Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Στην προκειμένη περίπτωση μας ενδιαφέρει ότι το 1943, το μεγάλο στούντιο του Χόλιγουντ «Γουόρνερ» μεταφέρει στον κινηματογράφο το βιβλίο «Αποστολή στη Μόσχα», με πρωταγωνιστές τον Γουόλτερ Χιούστον στο ρόλο του Ντέιβις και την Αν Χάρντινγκ στο ρόλο της συζύγου του. Σκηνοθέτης είναι ο Μάικλ Κέρτις, ο οποίος, ένα χρόνο πριν, σκηνοθέτησε το αριστουργηματικό «Καζαμπλάνκα» με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ινγκριντ Μπέργκμαν, αποσπώντας το μοναδικό «Οσκαρ» Καλύτερης Ταινίας στην καριέρα του.
Το βιβλίο είχε δημοσιευθεί στις ΗΠΑ το 1941 από το εκδοτικό «Σάιμον και Σούστερ», μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και πούλησε 700 χιλιάδες αντίτυπα. Σε αυτό ο Ντέιβις περιγράφει τις εμπειρίες του από την ΕΣΣΔ, όπως αυτές που αναφέρονται παραπάνω και που μεταφέρθηκαν ως είχαν στη μεγάλη οθόνη, ενώ περιλαμβάνει ημερολογιακές καταχωρήσεις, επιστολές, εκθέσεις του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και άλλα ντοκουμέντα. Τα οποία ανέτρεπαν την κυρίαρχη αντισοβιετική προπαγάνδα, τόσο για τη σοβιετική κοινωνία, όσο και για το ρόλο της ΕΣΣΔ στον επερχόμενο πόλεμο. Γνωρίζοντας τη σημασία της μαρτυρίας του, ο Ντέιβις φροντίζει να ξεκαθαρίσει στο συμβόλαιο με το στούντιο ότι θα έχει την πλήρη εποπτεία του σεναρίου. Με βάση αυτό τον όρο ο πρώτος σεναριογράφος απολύεται και ο Ντέιβις δίνει τελικά την έγκρισή του στον Χάουαρντ Κοχ.
Το βιβλίο και η ταινία πέφτουν σαν «κεραυνός» στις ΗΠΑ, αφού είναι σαφές πως διαφέρουν από τη σειρά φιλοσοβιετικών ταινιών που γυρνούσε το Χόλιγουντ εκείνη την εποχή, μέσα στο γενικότερο αντιφασιστικό κλίμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ταινία συνοδεύεται από τη φράση «Το ταξίδι ενός Αμερικανού στην αλήθεια». Μια αλήθεια που το κατεστημένο των ΗΠΑ δε θα άντεχε για πολύ ακόμα, θάβοντας την ταινία για δεκαετίες και αποκαλύπτοντας το πραγματικό του πρόσωπο λίγα χρόνια μετά, με την αντικομμουνιστική «Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών» του γερουσιαστή Μακάρθι...
Σημείωση: Ο Ντέιβις τιμήθηκε από την ΕΣΣΔ με το «Βραβείο Λένιν»
Πηγή:Ριζοσπάστης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου